Bieździedza

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°49' N 21°30' E49.8166667 21.5 (Bieździedza)


Bieździedza
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Kołaczyce
Sołtys	Józef Hendzel
Położenie	49° 49' N 21° 30' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	1300
Strefa numeracyjna (do 2005)	13
Kod pocztowy	38-214
Tablice rejestracyjne	RJS
Położenie na mapie Polski Bieździedza

Gotycki kościół z XV wieku

Cmentarna kaplica z pierwszej połowy XIX wieku

Dom parafialny

Bieździedza – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

[edytuj] Geografia

Od wschodu sąsiaduje z Bieździadką, od zachodu z Kołaczycami i Nawsiem Kołaczyckim, od północy z Sowiną. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa Kołaczyce - Lubla.

Przysiółek "Rzeki" położony jest przy głównej drodze do Sowiny. Jego nazwa pochodzi prawdopodobnie od płynącej obok rzeki. Ta część wsi liczy około 30 domów.

[edytuj] Historia

Jako własność benedyktynów tynieckich występuje już Bieździedza w 1105 r. Bieździedza należy do najstarszych miejscowości Podkarpacia, jakie potwierdzają dokumenty pisane w Krakowie (maj 1123- styczeń 1125) i wydane przez legata papieskiego Kaliksta II, przeprowadzający legację w Polsce Idzi z Tuskulum , który za zgodą Bolesława Krzywoustego i syna Bolesława oraz bp.krakowskiego Radosta zatwierdzał posiadłości klasztoru opactwa benedyktynów w Tyńcu, m.in.: Bieździedza, Kratowice, Pilzno, Brzostek (Brestek), Klecie (Clececi), Dęborzyn (Doborin), Szebnie, i wioskę "Vnochovici" ( Januszkowie?). Miejscowości te musiały powstać znacznie wcześniej. W 1311 rok – rycerski ród Helwigów herbu Grzymała był właścicielem wsi Bieździedza, który wybudował w tej miejscowości pierwszy drewniany kościół około 1320 roku. a w 1326 roku – powołano tu parafię w Do 1340 roku – przez wieś prowadził królewski trakt z Kleci przez Bieździadkę na Brzyszczki z odnogą na Zamek Golesz, przygotowany do wyprawy na Ruś Halicką 1357 rok – akt lokacyjny Kazimierza Wielkiego dla braci: Krzesława, Erazma i Jana; W 1445 roku – Helwig Bieździedzki herbu Grzymała swoje dobra (w ich składzie Sowina) wynajmuje na dwa lata Piotrowi z Rozembarku

Historia wsi Bieździedzy po Helwigach wiąże się ze starym szlacheckim rodem Broniowskich z h. "Tarnawa", którzy posiadali tą miejscowość w 1535 r., a jej znaczniejszym przodkiem był Marcin Broniowski, burgrabia krakowski i dworzanin królewski, nagrodzony przez Jana Olbrachta starostwem w Lubaczowie i wójtostwami potwierdzonymi także przez Zygmunta Starego, które utorowały drogę do dworu królewskiego następnym z rodu. Stanisław Broniowski, chorąży przemyski, służył na dworze Zygmunta Starego i w 1546 r. wysłany został jako poseł Rzeczypospolitej do Konstantynopola na dwór sułtana w celu załatwienia pokoju z Turcją (4 kwietnia 1578). Choć w pełni nie załatwił tej ugody, jednak cieszył się względami na dworze Zygmunta Augusta. Był podróżnikiem i twórcą pierwszego opisu ówczesnego Krymu - Tartariae descriptio (Opis Tatarii) w języku łacińskim i zarazem pierwszej informacji o żyjącym tam ludzie.

Sporządził unikalne mapy północnych wybrzeży Morza Czarnego - uważane dzisiaj za wybitny zabytek i osiągnięcie polskiej kartografii, wydane drukiem w 1963 roku.

Właścicielem Bieździedzy, był Wincenty Broniowski, zwany "hreczkosiejem" na kilku zagonach. W 1560 roku, Wincenty, gorący zwolennik reformacji, powziął myśl zamiany kościoła na zbór. W czasie agitacji za nową wiarą doszło w Bieździedzy do "cudu", o którym opowiedziała kontrreformacyjna literatura w całej... Europie! Innowierczy minister (ksiądz) z otoczenia Wincentego, umówił się z Mateuszem, że na oczach zgromadzonego ludu zdoła go "wskrzesić". Położony został Mateusz na pogrzebowe mary i w rzeczywistości nagle zmarł! "Cud" się nie udał i pomimo wszystkich możliwych modłów, Mateusz pozostał martwy... Niderlandzki teolog Wilhelm Lindenus był jednym z pierwszych, którzy tę informację podali, pisząc w druku wydanym w Kolonii w 1565 r., że "cud" miał miejsce we wsi: "Biezdziedza... Biecz et Sandecz civitatibus propinquo" (w Bieździedzy... położonej w pobliżu miast Biecza i Sącza). Potem notowano ten fakt w druku wydanym w Neapolu w 1596 r. Zasłynęła Bieździedza w Europie w sposób zgoła nieoczekiwany, a Wincenty Broniowski dzięki temu utrwalił swe imię w historii.

Trzeci z braci, Marcin Broniowski karierę dworską zaczął na dworze Zygmunta Augusta. W 1577 roku rekomendowali go na stanowisko sekretarza Stefana Batorego tacy, jak hetman Jan Zamoyski, biskup krakowski Piotr Myszkowski i wojewoda podolski Mikołaj Mielecki. Znalazł się w Marcin w najbliższym otoczeniu króla, do tego w gronie ludzi realizujących najbardziej tajne jego zamierzenia związane z polityką zagraniczną Rzeczypospolitej.udało się Batoremu poskromić bunt Gdańska, zawrzeć układ 5 listopada 1577 r. z Turcją, ale wobec przygotowań do wojen moskiewskich (zaczętych 30 sierpnia 1579 r. wyprawą na Połock) sprawa stosunków z Tatarami podległymi Turcji i z całym imperium Osmanów.

Powierzył król misję do Tatarów Andrzejowi Taranowskiemu, ale widać nie bardzo się powiodła, skoro najechali oni zagonem południowo-wschodnie ziemie Rzeczypospolitej, "przy pierwszych trawach" roku 1578 i dopiero Janusz Zbaraski rozbił czambuły pod Bracławicami. W tym samym czasie, 4 kwietnia 1578 r. instrukcje poselskie otrzymuje kolejny polski poseł - Marcin Broniowski. Rusza na Krym do chana Machmet Gireja, pomykając przez kraj ogarnięty pożogą wojenną... Udaje mu się nie tylko dotrzeć do chana, ale i wypracować preliminaria pokojowe, z czym spiesznie wrócił na dwór królewski. Układ z Tatarami stanął w końcu 1578 r. Wkrótce znowu Broniowski rusza na Krym. Przebywa tu przez 9 miesięcy. Przysłał na dwór Batorego dwa niezwykle dokładne raporty, iście... szpiegowskie! Powrócił do kraju w 1579 r., bo król wysyła go w końcu tego roku na sejmik chełmski. Dalsze lata spędził Broniowski w służbie państwowej i wojskowej, a Stefan Batory nadał mu godność podczaszego przemyskiego i starostwo w Medyce koło Przemyśla. Zmarł przed 31 marca 1593 r., bo sejmik ruski w Sądowej Wiszni obraduje wtedy nad spłatą długów po nim, które "...na potrzebę Rzeczypospolitej jeżdżąc do Tatar był zaciągnął...", jak notuje źródło.

Na podstawie:

Mieczysław Wieliczko, Tatarzy a Marcin Broniowski z Bieździedzy, Trybuna Gamratu Nr 21(60), 26 listopada 1977 r.

[edytuj] Zabytki

W centrum wsi znajduje się murowany gotycki kościół z XV wieku z wolno stojącą dzwonnicą oraz kaplicą pw. Zwiastowania NMP z 1615 roku, cmentarz parafialny a na nim kaplica Zborowskiego z pierwszej połowy XIX wieku, oraz kwatera żołnierzy niemieckich, austriackich i rosyjskich poległych podczas I wojny światowej. W zachodniej części stoi murowany dwór z XIX wieku w stylu klasycystycznym z czterokolumnowym portykiem. We wschodniej części można znaleźć wały zwane "Basztą" (na granicy z Bieździadką) będące pozostałością po budowli obronnej z XIV wiek-XV wieku.

[edytuj] Sport i rekreacja

Ogniwo LZS powstało w Bieździedzy w 1955 roku, ale sekcja piłki nożnej dopiero po 10 latach, w 1965 roku. Drużyna seniorów w trakcie wielu sezonów uczestniczyła w rozgrywkach różnych szczebli - od Ligi Wiejskiej do A klasy. Drużyny młodzieżowe trampkarzy i juniorów występowały w klasie okręgowej.

We wsi działają Koło Gospodyń Wiejskich, Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Bieździedzkiej oraz klub sportowy LKS "Orzeł".