Balthasar Neumann
Z Wikipedii
Johann Balthasar Neumann (ur. przed 30 stycznia 1687 (data chrztu) w Chebie, zm. 19 sierpnia 1753 w Würzburgu)- niemiecki budowniczy i inżynier wojskowy, jeden z głównych architektów baroku i rokoko w Niemczech. Najsłynniejsze dzieła: rezydencja w Würzburgu, pałace w Bruchsal i Werneck, kościół pielgrzymkowy Czternastu Świętych Wspomożycieli koło Bad Staffelstein, kościoły w Neresheim i w Schöntal.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Johann Balthasar Neumann pochodził z rodziny sukienników. W 1700 r. rozpoczął naukę odlewnictwa u swojego ojca chrzestnego, Balthasara Platzera, w Chebie. Na początku XVIII w. przeszedł do pracowni Sebalda Kocha w Würzburgu, gdzie otrzymał świadectwo ukończenia terminu jako rusznikarz.
W 1712 r. wstąpił jako szeregowiec do francuskiej artylerii, co otworzyło mu drogę do studiów inżynieryjnych. Neumann wyspecjalizował się w sztuce budowy fortyfikacji.
Od 1714 r. był w służbie würzburskiej kapituły katedralnej. W latach 1717-18 przebywał z wojskami francuskimi w Austrii i na Węgrzech, gdzie prawdopodobnie brał udział w budowaniu umocnień Belgradu. W Wiedniu zapoznał się z barokowymi dziełami Johanna Bernharda Fischera von Erlacha oraz Johanna Lucasa von Hildebrandta. Podróż do Mediolanu umożliwiła mu zapoznanie się z pracami Guarino Guarinis, co prawdopodobnie miało wpływ na jego późniejszy sposób wykorzystania przestrzeni. Neumann pracował pod kierunkiem budowniczych Andreasa Müllera oraz Josepha Gresinga.
W 1719 r. książę biskup Johann Philipp Franz von Schönborn powołał młodego Neumanna na głównego budowniczego rezydencji w Würzburgu. Powołanie to Neumann zawdzięczał w dużej mierze księciu Moguncji Lotharowi Franzowi von Schönbornowi, który już w 1715 r. zwrócił uwagę na talent młodego architekta.
W czasie prac nad rezydencją Neumann współpracował z doświadczonymi architektami Maximilianem von Welschem, braćmi von Erthal oraz Ritterem von Gronesteyn, którzy zapoznali go z francuskimi pracami wczesnego klasycyzmu.
W związku z budową rezydencji Neumann udał się na studia do Paryża. Podróż wiodła przez Mannheim, Bruchsal, Straßburg i Nancy. We Francji Neumann nawiązał kontakt z Robertem de Cotte, pierwszym budowniczym króla francuskiego. Z Germainem Boffrandem, innym wielkim architektem Paryża, Neumann rozwinął swoje pomysły na budowę ogromnych klatek schodowych.
W 1724 r. Neumann awansował na stopień majora. Poprzez małżeństwo z Marią Ewą Engelbertą Schild, córką tajnego radcy Franza Ignaza Schilda, zdobył dostęp do wpływowych osobistości miasta i biskupstwa.
W 1729 został podpułkownikiem oraz zastąpił Maximiliana von Welscha na stanowisku głownego budowniczego w Bambergu, drugim biskupstwie nowego würzburskiego księcia biskupa Friedricha Karla von Schönborn.
W 1731 otrzymał specjalnie dla niego przygotowaną katedrę budownictwa cywilnego i militarnego na uniwersytecie w Würzuburgu. W 1741 r. został pułkownikiem, osiągając tym samym najwyższy stopień wojskowy możliwy dla niego do osiągnięcia.
Wskutek polityki Schönbornów, obsadzających wszystkie okoliczne biskupstwa członkami rodziny Schönbornów, wpływy Neumanna sięgnęły Spiry, Konstancji i Trewiru. Nawet koloński książę arcybiskup Klemens August Wittelsbach (1700-1761) zlecał mu prace.
Od 1723 r. Neumann był członkiem biskupiej komisji budowlanej, której przewodniczył od 1725 r. Jako główny budowniczy katedry osiągnął znaczącą pozycję w zakresie architektury i budownictwa w Würzburgu. Jego pozycją nie zachwiała nawet krótka utrata urzędu głównego budowniczego na rzecz Anselma Franza von Ingelheima.
Ponadto Neumann odnosił sukcesy jako niezależny przedsiębiorca. Był właścicielem huty szkła w Schleichach (obecnie Fabrikschleichach, gmina Rauhenebrach) oraz szlifierni szkła w Würzburgu. Produkował nie tylko na potrzeby własnych projektów, ale też i na eksport.
Pod koniec życia, na zlecenie cesarza Franciszka I Lotaryńskiego Neumann naszkicował plany nowej klatki schodowej dla wiedeńskiego Hofburga. Uważa się, że jest to jedna z najwspanialszych barokowych klatek schodowych na świecie, podobnie jak projekty dla rezydencji w Stuttgarcie (1747-49), Karlsruhe (1750-51) czy Schwetzingen (1752).
Neumann zmarł w Würzburgu jako pułkownik artylerii i główny budowniczy biskupów würzburskich.
[edytuj] Prace
- rezydencja w Würzburgu (1720-44)- zbudowana w stylu włoskiego i francuskiego baroku na zlecenie książąt biskupów Jana Filipa von Schönborn oraz jego brata Fryderyka Karola. Na szczególną uwagę zasługuje główna klatka schodowa z największym na świecie malowidłem plafonowym autorstwa włoskiego malarza Giovanniego Battisty Tiepolo. W 1981 r. rezydencja w Würzburgu wraz z otaczającymi ją ogrodami oraz placem pałacowym została wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.
- pałace Augustusburg i Falkenlust w Brühl- klatka schodowa (1740-46); wpisane w 1984 r. na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.
- pałac w Bruchsalu- klatka schodowa (od 1731)
- kościół pielgrzymowy św. Trójcy w Gößweinstein (1730-39)
- kościół pielgrzymowy Czternastu Świętych Wspomożycieli koło Bad Staffelstein (od 1743 do śmierci w 1753)
- kościół opactwa Neresheim (1747-92)
- kaplica Schönbornów w katedrze w Würzburgu (1718-36)
- pałac w Werneck (1733-45)
- kościół pielgrzymkowy (niem. Käppele) w Würzburgu (1748-50)
- dawny ratusz w Ellwangen
- kościół opactwa w Schöntal
- bazylika opactwa Münsterschwarzach
- kościół zakonu krzyżackiego w Bad Mergentheim
- kościół św. Pauliny w Trewirze
- kościół św. Cecylii w Heusenstamm (1739)
- kościół św. Michała w Hofheim im Ried
- fontanna w Bad Bocklet (1787)
- kościół św. Wawrzyńca w Dirmstein (1742-46)
- pawilon w Randersacker (1750)
- kościół św. Cecylii w Saffig (1741-42)
- kościół św. Mikołaja w Arnstein (1731-34)
[edytuj] Współpracownicy
- Johannes Seiz (1717–1779)
- Johann Thomas Nissler (1713–1769)
[edytuj] Uznanie zasług
- Portret Neumanna znalazł się na znaczku pocztowym o nominale 25 fenigów w 1961. Później jego podobizna została zamieszczona w serii Wielkich Niemców (niem. Bedeutende Deutsche)
- Z okazji 225 rocznicy śmierci Neumanna, 16 sierpnia 1978, wydano 5-markową monetę pamiątkową
- Portret Neumanna oraz podobizny jego największych dzieł znalazły się na banknotach 50-markowych ostatniej serii
[edytuj] Bibliografia
- Max H. von Freeden, Balthasar Neumann. Leben und Werk, Deutscher Kunstverlag, München, 1981 ISBN 3-422-00118-2
- Wilfried Hansmann, Balthasar Neumann, DuMont, Köln, 1993 ISBN 3-8321-7167-3
- Eugen Ortner, Der Barockbaumeister Balthasar Neumann. Eine Biographie, Gondrom-Verlag, Bindlach, 1989 ISBN 3-8112-0625-7
- Bernhard Schütz, Balthasar Neumann, Herder, Freiburg/B., 1988 ISBN 3-451-20614-5
