Klankschaal
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een klankschaal is een muziekinstrument in de vorm van een schaal, vervaardigd uit een legering van verschillende metalen, waarvan afmetingen, kleur, wanddikte en samenstelling grondig kunnen verschillen. Vaak wordt gezegd dat een klankschaal uit zeven metalen bestaat waaronder goud, zilver en koper, maar dit zal in veel gevallen een mythe zijn.
Inhoud |
[bewerk] Geluidseigenschappen
Klankschalen ontwikkelen een langdurige klank na het aanslaan met een slagstok. Subtieler kan de klank tot uitdrukking gebracht worden door de stok langzaam om de rand te laten cirkelen. Het stick-slip effect stoot dan de schaal aan. Klankschalen zijn rijk aan boventoonresonanties met specifieke zwevingen. Ze worden toegepast als een bron van rustgevende klanken en meditatie. De werking van klankschalen berust op resonantie.
Door de klankschaal op een andere manier vast te houden, de schaal rust dan op drie vingers aan de onderzijde, worden andere resonantiefrequenties dominant en verandert de klank.
[bewerk] Oorsprong
Klankschalen zijn afkomstig uit het Himalayagebied (verkeerdelijk verwijst men vaak naar Tibet). Ze worden gebruikt als eetkommen, offerschalen, slaginstrumenten, relaxators, relaxatie ondersteunende geluidsbronnen en als instrumenten bij het snoezelen. Elke klankschaal heeft een eigen karakter, toonzetting en klankkleur.
Klankschalen hebben veel benamingen, onder andere: boeddhistische schalen, eetkommen, folklorepotten, geneeskommen, geneesschalen, harmonisatieschalen, heelkommen, heelklankschalen, Himalaya klankschalen, klankschalen, offerschalen, pindabakjes, potten, relaxatiekommen, rituele klankschalen, spuitkommen, spuitschalen, sterschalen, Tibetaanse klankschalen en zingende kommen.
[bewerk] Klank
- Aanspreektijd
- Sommige klankschalen hebben een snelle aanspreektijd, de klank volgt meteen na het aanslaan. Andere klankschalen ontwikkelen eerst een grommende bourdon, zeker de klankschalen (tot 40cm.) met een dikke rand. Waar de ene schaal gewillig reageert op een zachte tik heeft een andere een forse aansporing nodig. Het uittesten van verschillende slagstokken is aangewezen.
- Boventonen
- Klankschalen produceren zoals nagenoeg ieder muziekinstrument boventonen. Boventonen uit het lage register maken de grondtoon voller en ronder. De nasorale resonantie van het boventoonzingen versmelt heel mooi met de boventonen van de klankschalen.
- Pulseren
- Een goede klankschaal heeft, mits juist aangeslagen, een pulserende klank die op en neer golft in een periodiek ritme. Dit pulseren laat zich ook beluisteren als het ademen van de klankschaal. De golfbeweging van de klank is een uitnodiging tot verdere verkenning. Probeer verschillende kloppers uit die het pulseren kneden, verlengen of korter maken. De pulserende klank neemt je mee in zijn golfbeweging waarin de klank met geregelde tussenpozen uitzet en inkrimpt.
- Beschadiging
- Eventueel geneuzel of uitdoven van de klank wijst op een beschadiging. Deze wordt meestal veroorzaakt door een nauwelijks zichtbaar haarscheurtje of luchtbel in de schaalmantel, beiden zijn funest voor klank en klankschaal. Verpak uw klankschalen goed tijdens transport, een doek tussen de schalen voorkomt beschadigingen.
[bewerk] Soorten
De soorten klankschalen:
1.Metalen klankschalen uit het Himalayagebied. In verband met de oorsprong en de legering van de wonderlijke klankschalen valt nog veel te ontdekken via onbevooroordeelde research want tegenstrijdige meningen blijven in alle opzichten aanwezig. Algemeen wordt aangenomen dat de klankschalen (Singing Bowls) van Nepalese oorsprong zijn en in elk geval gebruikt worden door de Newari, een volksgroep uit de Kathmanduvallei in Nepal, bij hun rituele vuuroffer. Hoog in de Himalaya was er geen klei om keramische schalen te bakken, dus sprak men de metaalertsen aan voor het vervaardigen van keukengerei. Maar van de Newari is niet echt smeedkunst bekend... De Newarigemeenschap is traditioneel een stadsvolk met zin voor architectuur en kunst, daardoor verantwoordelijk voor het onderhoud van tempels. De inscripties op sommige schalen zijn inderdaad in Nepalees Devangiri-schrift.
2.Metalen klankschalen uit Japan. Metalen klankschaaltjes (Ø 5 à 6 cm.) uit Japan zijn net als suzi-belletjes rituele zuiveringsinstrumenten, verbonden met het zenboeddhisme en de goddelijke kiemkracht van de eerbiedwaardige shinto-religie. In het shintoïsme (de weg van Kami of de goden die het landschap bezielen) worden ook grote schalen (86 cm) gebruikt, de “dobachi of keisu” die met de ronde onderkant steeds op een kussen rusten zodat ze bij het aanslaan niet omrollen. China, Thailand, Korea & Birma kennen eveneens klankschalen. Ze worden er machinaal vervaardigd met het oog op het toerisme.
3.Keramische klankschalen uit Europa & zowat alle werelddelen. Uit in het vuur gebakken klei worden reeds eeuwen prachtige beelden, schalen, vazen en kommen geboren. Een fraai voorbeeld daarvan is de keramiek van de Amerikaanse Indianen. Schalen, gevuld met verschillende hoeveelheden water, laten heerlijke tonen weerklinken. Bespeel ze door erop te tikken met bamboestokjes. Kleine porseleinen kommetjes, gevuld met water krijgen in India de benaming Jalatrang of Jal Tarang mee.
- Tip: Zoek een reeks bloempotten uit, aan de binnenkant voorzien van een gelijkmatige laag email. De potten met water op toon brengen is eenvoudig. Beluister ook eens de CD Twilight Fields (ECM-records 1358) van Stephan Micus.
4.Silica klankschalen uit de Verenigde Staten. De juiste technologie om de melkwitte silica klankschalen te vervaardigen werd ontdekt in 1988. De allereerste schalen die tot ontwikkeling kwamen, in de Amerikaanse computerindustrie van Arizona, werden gebruikt als halfgeleiders bij de productie van computerchips. De schalen worden vervaardigd uit “silica zand” van puur kwartskristal, ook gebruikt bij het vervaardigen van optische kabels voor telecommunicatie. In een centrifuge wordt het silica blootgesteld aan een middelpuntvliedende kracht en onder hoge temperatuur gesmolten tot een kom. Ze bestaan in twee uitvoeringen:
- Clear: doorschijnend als glas, eerder dunwandig en daardoor verkrijgbaar tot zo’n 30 cm (12 inch) diameter.
- Frosted: als melkachtig glas of opaline. De wand is dikker en laat toe schalen te vervaardigen met een diameter tot 60 cm (24 inch).
5.Bergkristallen klankschalen (onder voorbehoud.) Af en toe is er onder klankschaalliefhebbers ook sprake van een vijfde soort klankschalen... vervaardigd uit bergkristal. Joska Soos, de Antwerps-Hongaarse sjamaan, beweert zelfs dat hij ooit in aanraking kwam met roodkap monniken van de Karmapa orde, die in het bezit bleken van een klankschaaltje van goud... Meer informatie is welkom.
Gouden klankschalen : Aan de man gebracht als 'Lama-schalen'.Ook in de knuffelcultuur van de New Age bestaat een hang naar uiterlijkheden. Hoogglanzende klankschalen zijn er zelfs letterlijk een goudmijntje. Ze genereren hogere verkoopcijfers dan de authentieke klankschalen die eerder dof ogen. Begrijpelijk dat handelaars daarop inspelen door de klankschalen te vergulden. Dit is een industrieel proces waarbij men een klankschaal eerst poliert. Na spoeling, wordt de klankschaal dan elektrolytisch ontvet om de resterende polierpasta te verwijderen. Na een nieuwe spoeling wordt de klankschaal vervolgens in een zuurdip van 10% zoutzuur gedompeld. Er volgt opnieuw een spoelbad en dan gaat de klankschaal gedurende een kwartier in een nikkelbad of een messingbad om via elektrolyse waarbij elektrische wisselstroom wordt omgezet in gelijkstroom, voorzien te worden van een laag nikkel of messing. Na een nieuwe spoeling wordt de klankschaal binnen de twee minuten, via een nieuw elektrolysebad, voorzien van een goudlaagje. Een laag vernis vormt de afwerking. Gebeurt een en ander onzorgvuldig dan zal het laagje goud na verloop van tijd afschilferen. Indien een witte onderlaag zichtbaar wordt, werd de klankschaal voorzien van een nikkellaag.
Ornamentatie : Symbolen begeesteren de mensheid bij het uitdrukken van het onzegbare. Schalen voorzien van versieringen worden soms omschreven als kalenderklankschalen, veel bewijsvoering ter zake is er echter niet. De aangebrachte ornamentatie heeft niet altijd een symbolische waarde of cultuur-historische betekenis. Zelfs indien sprake van geijkte zinnebeelden of traditionele symbolen op klankschalen is interpretatie niet vanzelfsprekend ook al zijn betekenisdragende symbolen en versieringen van alle tijden. Waar symboolfiguren opduiken is niet steeds een eenduidige betekenis voorhanden. Klankschalen reiken ornamentatie, inscripties en ingegraveerde motieven aan die verdere exploratie verdienen, ook al is de kans groot dat de betekenis niet meer te achterhalen valt.
[bewerk] Basistechnieken
Er zijn zeven basistechnieken (in het drummersjargon: rudiments). Hoe beter je speeltechniek hoe beter de ritmes en melodielijnen. Technische hoogstandjes zijn geen doel op zich, ook geen Olympische discipline. Expressie is de belangrijkste instap waarbij creativiteit en muzikaliteit samengaan. Je klankschalen omkeren (onder een doek) na het bespelen voorkomt ongewenst aanraken of bespelen door anderen. De zeven technieken:
- I. Aanslaan met klopper
- Sla haaks tegen de rand van een klankschaal die op je vingertoppen rust, sla de klankschaal aan met een slagstok van hardhout voorzien van vilt. Aanslaan aan de binnenkant dooft de klank. Timing, coördinatie en gevoel voor tempo zijn even belangrijk als dynamiek en klankbeheersing. Sla silica klankschalen alleen aan met een speciaal ontworpen suèdeklopper (buitenzijde) of rubberklopper (binnenzijde)!
- II. Omcirkelen met wrijfstok
- Zet een klankschaal op de vlakke handpalm. Draai een gladde en dikke stok gelijkmatig rond de buitenrand van de klankschaal. Pas druk en draaisnelheid aan om hinderlijk geschraap te vermijden.
- III. Water in de schaal
- Giet een bodempje water in een klankschaal. Klop de klankschaal aan en kantel ze rustig heen en weer om glijdende fluittonen of glissandi te laten horen. Een aangewreven klankschaal zingt gemakkelijker gevuld met een bodempje water.
- IV. Aankloppen met klanktoevoeging
- Sla je klankschaal aan en vorm met de mond onhoorbare klinkers haaks op de wand onder de rand. De mond is hier een resonantieholte die boventonen versterkt van de klankschaal.
- V. Rondtollen op omgekeerde schaal
- Zet een grote klankschaal omgekeerd op een doek of kussen. Plaats een klein klankschaaltje boven op de grote klankschaal en laat het ronddraaien. Aantikken met een houten stokje.
- VI. Aanwrijven van klankschalen met de vingers
- Meer ervaren percussionisten kunnen een ritselend geluid ontlokken aan omgekeerde klankschalen door deze aan de buitenkant te bekloppen of door ze ritmisch aan te wrijven.
- VII. Aanstrijken met een strijkstok
- Een strijkstok hanteren op de rand vraagt oefening.
[bewerk] Klankschaaltherapie
Klankschaaltherapie is een alternatieve therapie waarbij gebruik gemaakt wordt van klankschalen. Bij sportmassage zou het geluid van de klankschaal kunnen worden gebruikt om diep in het lichaam spanningen los te trillen. Klankschaaltherapie stelt dat er sprake is van een diepgaande ontspanning niet alleen op lichamelijk niveau. Klankschalen worden ook veelvuldig gebruikt bij meditatie.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
