Internationaal ruimtestation ISS
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
.jpg/250px-ISS_after_completion_(as_of_June_2006).jpg)
Het internationaal ruimtestation ISS (Engels: International Space Station) is een ruimtestation in een baan om de aarde, dat door verschillende landen betaald, gebouwd en bemand wordt. Op 20 november 1998 werd de eerste module gelanceerd en sinds 2 november 2000 is het station permanent bewoond. Gedurende het eerste decennium van de 21ste eeuw zal het station continu uitgebreid worden.
[bewerk] Oorsprong
In 1982 kwam de Amerikaanse president Ronald Reagan met het voorstel van een internationaal ruimtestation onder de naam Freedom. Hier kwam echter weinig van terecht en begin jaren '90 waren zowel het concept als ook de naam gewijzigd. Rusland, dat inzag dat er in hun eigen Mir geen toekomst meer zat, dacht positief over het nieuwe ruimtestation en het enige struikelblok was de nieuw voorgestelde naam Alpha. Uiteindelijk werd gekozen voor de naam Internationaal Ruimtestation dat in elke taal op eigen wijze wordt geschreven. De Russische plannen voor een opvolger van de Mir (Mir 2) verdwenen daarmee in de koelkast.
Om meer ervaring op te doen met ruimtestations (onder andere over langdurig verblijf in de ruimte) gingen de VS en Rusland een samenwerking aan, waarbij veelvuldig gebruik werd gemaakt van de Mir. Deze samenwerking werd bekend onder de codenaam Phase One (Eerste fase). In september 1993 kondigden Al Gore en Viktor Tsjernomirdin de plannen voor een vervolg aan: 'Phase Two' (Tweede fase). Deze nieuwe fase zou bestaan uit het daadwerkelijk bouwen van het nieuwe internationale ruimtestation.
Op 29 januari 1998 werden de akkoorden voor het ruimtestation ondertekend door zestien landen. Hiermee was de basis voor het grootste internationale wetenschappelijk project uit de geschiedenis van de ruimtevaart een feit. De deelnemende landen zijn (in alfabetische volgorde):
Na het voltooien van het ruimtestation zal Phase Three (Derde fase) aanbreken: een voor onbepaalde tijd volledig functionerend en permanent bewoond internationaal ruimtestation in een baan om de aarde.
[bewerk] Bijdragen door landen
Voor de volledige bouw van het ruimtestation zullen minstens vijftig transportvluchten nodig zijn. Voor deze vluchten wordt gebruikgemaakt van Amerikaanse Space Shuttles en Russische Progress ruimtevaartuigen. De overige landen leveren geld, onderdelen en kennis.
[bewerk] Verenigde Staten
Naast de vluchten leveren de VS ook fundamentele modules, zonnepanelen, laboratoria en nemen ze een groot deel van de logistiek voor hun rekening.
[bewerk] Canada
De Canadese ruimtevaartorganisatie draagt bij aan het internationale ruimtestation ISS met een zeer geavanceerde robotarm. Daarnaast levert Canada camerasystemen die zijn toegespitst op gebruik in de ruimte.
[bewerk] Europa
De Europese landen die deelnemen aan de ISS leveren gezamenlijk onder de vlag van de ESA onder meer een uitgebreid laboratorium (Columbus), datamanagementsystemen en de European Robotic Arm. Op 3 april 2008 koppelde Jules Verne, het Europese Automated Transfer Vehicle, zich aan het ISS. Dit vrachtruimteschip koppelt zich automatisch aan het ISS en zorgt voor de bevoorrading en afvoer van afvalstoffen. Europa levert een van de grootste bijdragen aan de ISS.
[bewerk] Italië
Onafhankelijk van de ESA levert Italië een drietal logistieke modules.
[bewerk] Japan
De Japanse ruimtevaartorganisatie levert een laboratorium en een grote hoeveelheid wetenschappelijke instrumenten.
[bewerk] Rusland
Na de VS en Europa levert Rusland de grootste bijdrage aan ISS. Naast de transporten met de Progress-ruimtevaartuigen verzorgt Rusland servicemodules en onderzoekslaboratoria. Tevens bracht Rusland de eerste module van ISS in een baan om de aarde. Zij hebben tot nu toe twee laboratoria geleverd (en één daarvan is de Zarya). Deze module wordt gebruikt voor de communicatie en het controleren van het ruimtestation. In Sterrenstad zijn trainingsfaciliteiten aanwezig voor alle Russische modules.
[bewerk] Brazilië
Tenslotte levert de Braziliaanse ruimtevaartorganisatie instrumenten en bevestigingssystemen om buitenexperimenten uit te kunnen voeren. Dat is van groot belang voor experimenten die langdurig aan het ruimtevacuüm moeten worden blootgesteld.
[bewerk] Bestaande modules
De Tweede fase ging op 20 november 1998 van start toen vanaf de lanceerinrichting Baikonoer in Kazachstan een Protonraket met de Zarya-module vertrok.
[bewerk] Zarya
De Zarya-module (Russisch: dageraad) verzorgt de energievoorziening, opslagruimte en bijsturing tijdens de beginfase van de bouw van het ruimtestation. Deze module is tussen 1994 en 1998 gebouwd en gefinancierd door de VS. Zarya heeft een lengte van 12,56 m, een diameter van 4,11 m en een massa van 19.323 kg. Na het in baan brengen van de module traden er problemen op met de stroomvoorziening, maar die konden eenvoudig worden opgelost.
[bewerk] Unity
Op 4 december 1998 lanceerden de Amerikanen de Unity-module (Engels: Eenheid) aan boord van de Space Shuttle Endeavour. Een dag later werd op 5 december de koppeling tussen Zarya en Unity ingezet en op 12 december was deze voltooid (op die hoogte gaat wel eens iets mis en herstellen duurt lang). De Unity-module beschikt over een zestal koppelingspoorten waaraan later andere modules worden bevestigd. De Unity-module heeft een lengte van 5,49 m, een diameter van 4,57 m en een massa van 11.612 kg.
[bewerk] Zvezda
De Zvezda-module (Russisch: ster) werd op 12 juli 2000 gelanceerd vanaf Baikonoer. Als gevolg van de ernstige financiële problemen bij de Russen werd deze lancering niet verzekerd en was er geen back-up. Omdat de NASA dat erg riskant vond bouwden ze de Interim Control Module voor het geval dat de lancering van Zvezda zou mislukken of ernstige vertraging zou oplopen. De lancering van Zvezda verliep echter probleemloos.
Naast een cilindervormig werkcompartiment beschikt Zvezda over slaapplaatsen voor twee bemanningsleden, een fitnessruimte, een toilet, een luchtsluis en een drukloze werkplaats. Verder beschikt ze over apparatuur voor lucht- en waterzuivering. Zvezda heeft een lengte van 13,10 m, een diameter van maximaal 4,15 m en een massa van 19.050 kg.
[bewerk] Z1 Truss
"Truss" vormt het geraamte van de ISS waarvan Z1 Truss (11 oktober 2000 gelanceerd) een tijdelijk koppelingsstuk vormt. Daarnaast bevat Z1 Truss gyroscopen, communicatieapparatuur en systemen om elektrische ladingen in het station te neutraliseren. De lengte van Z1 Truss is 4,90 m, de diameter 4,20 m en de massa is 8.755 kg.
[bewerk] P6 Truss
De tweede Truss-module, P6 Truss, werd gelanceerd op 30 november 2000 en bevat een reeks zonnepanelen, radiatoren en pompen. Tot oktober 2007 was de P6 Truss gekoppeld aan de Z1 Truss. Bij shuttle vlucht STS-120 is de P6 Truss verplaatst naar de definitieve locatie aan de P5 Truss. P6 Truss heeft een lengte van 73,20 m, diameter van 10,70 m en een massa van 15.900 kg.
[bewerk] Destiny Laboratory
Het Destiny Laboratory werd op 7 februari 2001 gelanceerd en doet dienst als laboratorium. Er wordt onder andere (fundamenteel) onderzoek gedaan naar materialen en ziekten waarbij afwezigheid van zwaartekracht nodig is. Verder beschikt Destiny over systemen voor temperatuur- en luchtvochtigheidsbeïnvloeding. De bouw van het laboratorium is in 1995 begonnen door Boeing, het heeft een lengte van 8,53 m, diameter van 4,27 m en een massa van 14.515 kg.
[bewerk] Canadarm2
De Canadarm2 werd op 19 april 2001 gelanceerd en is een robotarm die is gebaseerd op de robotarm die wordt gebruikt in de Space Shuttle, maar verder is ontwikkeld. Deze robotarm is van essentieel belang bij het verder uitbouwen van het ruimtestation. Hij beschikt over een zevental motoren en is in gestrekte staat 17,60 m lang. De massa van deze robotarm is 1.800 kg.
[bewerk] Quest Joint Airlock Module
Op 12 juli 2001 werd de Quest Joint Airlock Module gelanceerd. Deze module is hoofdzakelijk bedoeld als geavanceerde luchtsluis om ruimtewandelingen te vereenvoudigen. Intern zijn er in de Airlock twee compartimenten te onderscheiden. De "Equipment lock" dient voor de opslag van ruimtepakken en apparatuur en vanuit de "Crew lock" kunnen astronauten de ruimte betreden. Dit systeem is net als de robotarm gebaseerd op Space Shuttle-techniek, maar verder verfijnd om lekkage van zuurstof te verminderen. De lengte van de Airlock is 5,50 m, de diameter is 4,00 m en de massa is 6.064 kg.
[bewerk] External Stowage Platform (ESP-1)
Dit kleine platform dient voor de opslag van reserveonderdelen van het ruimtestation en is gelanceerd met Space Shuttle Discovery-vlucht STS-102 en geplaatst op 13 maart 2001. Het is geïnstalleerd op het Destiny Laboratory en weegt 2.676 kilogram.
[bewerk] Pirs Airlock/Docking
De op 14 augustus 2001 gelanceerde Pirs Airlock/Docking-module stelt Russische Soyuz-TMA- en Progress-M-ruimtevaartuigen in staat om soepel aan te meren. Daarnaast is er een luchtsluis aanwezig waar Russische kosmonauten gebruik van kunnen maken bij ruimtewandelingen. De lengte van deze module is 5,00 m, de diameter is 2,20 m en de massa is 3.630 kg.
[bewerk] S0 Truss
De S0 Truss die op 8 april 2002 werd gelanceerd vormt samen met de andere Truss-modules het geraamte van de ISS. Uiteindelijk wordt de al eerder aangebrachte Canadarm2 aan de S0 Truss gekoppeld. De S0 Truss is 13,40 m lang, 4,60 m breed en heeft een massa van 12.247 kg.
[bewerk] Mobile Base
Met de op 5 juni 2002 gelanceerde Mobile Base kan in de toekomst de eerder aangebrachte Canadarm2 over rails verplaatst worden om zodoende een groter gebied te kunnen bedienen.
[bewerk] S1 Truss
De S1 Truss werd op 7 oktober 2002 gelanceerd en dient als koppelingsstuk voor de later toe te voegen Starboard MT. De S1 Truss is 13,70 m lang en 3,90 m breed. De massa bedraagt 12.598 kg.
[bewerk] P1 Truss
De P1 Truss die op 23 november 2002 werd gelanceerd, is gekoppeld aan de S0 Truss en vormt daarmee de koppeling voor de later aan te brengen ULC-modules. De lengte is 13,70 m, de breedte is 3,90 m en de massa is 12.598 kg.
[bewerk] External Stowage Platform (ESP-2)
Dit platform dient voor de opslag van reserveonderdelen van het ruimtestation en is gelanceerd met Space Shuttle Discovery-vlucht STS-114 en geplaatst op 26 juli 2005. Het is geïnstalleerd op de Quest Joint Airlock en weegt 2.676 kilogram.
[bewerk] P3/P4 Truss
De P3/P4 Truss die op 9 september 2006 werd gelanceerd met Space Shuttle Atlantis-vlucht STS-115 en bestaat uit een set beweegbare zonnepanelen, zodat ze op de zon gericht kunnen worden. De P3/P4 Truss is gekoppeld aan de P1 Truss en heeft een breedte van 13,70 m en een massa van 15.900 kg. De uitgeklapte zonnepanelen hebben een "vleugelwijdte" van 73,2 m.
[bewerk] P5 Truss
De P5 Truss werd op 9 december 2006 gelanceerd met Space Shuttle Discovery-vlucht STS-116 en bestaat uit een constructie die als afstandhouder dient tussen de P3/P4 Truss en de nog te verplaatsen P6 Truss (tijdens STS-120). De P5 Truss is 3,4 meter breed en weegt 1.864 kilo.
[bewerk] S3/S4 Truss
De S3/S4 Truss is het tweede stuurboordsegment dat op 8 juni 2007 gelanceerd werd met Space Shuttle Atlantis-vlucht STS-117 en op 12 juni 2007 werd vastgekoppeld aan het eerste stuurboordsegment S1. S3/S4 Truss bestaat uit een set zonnepanelen, die beweegbaar zijn zodat ook deze op de zon gericht kunnen worden en een stroomvoorziening vormen voor het ruimtestation.
[bewerk] S5 Truss
De S5 Truss werd op 8 augustus 2007 gelanceerd met Space Shuttle Endeavour-vlucht STS-118. De S5 Truss is de stuurboord-afstandhouderconstructie die tussen de S3/S4 Truss en de nog te plaatsen S6 Truss zit. De S5 Truss is 3,4 meter breed en weegt 1.864 kilo.
[bewerk] External Stowage Platform (ESP-3)
Dit platform dient voor de opslag van reserveonderdelen van het ruimtestation en is gelanceerd met Space Shuttle Endeavour-vlucht STS-118. Het is het eerste grote onderdeel dat zonder hulp van astronauten is geïnstalleerd en enkel met behulp van de robotarmen van de Space Shuttle en ISS. ESP-3 is geïnstalleerd op de P3 Truss.
[bewerk] Node 2 ("Harmony")
Node 2, omgedoopt naar "Harmony" is op 26 oktober 2007 aan het ISS gekoppeld. De module werd gebracht met Space Shuttle Discovery-vlucht STS-120. Node 2 is gekoppeld aan Destiny. Het Europese ruimtelaboratorium Columbus en het Japanse Kibo-laboratorium zijn in 2008 aan Harmony gekoppeld. Tevens kan er een Multipurpose Logistics Module aan worden bevestigd. PMA-2, de voornaamste koppelpoort voor de Space Shuttle, zit aan het uiteinde bevestigd.
[bewerk] Columbus
Columbus is het primaire onderzoekslaboratorium voor de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Het laboratorium werd gebracht met Space Shuttle Atlantis-vlucht STS-122 en werd 11 februari 2008 gekoppeld aan Harmony.
[bewerk] Special Purpose Dexterous Manipulator (SPDM))
De Special Purpose Dexterous Manipulator, ook wel Dextre genoemd, is een twee armige robot (of telemanipularor). Het is een onderdeel en uitbreiding van de reeds aanwezige Canadarm2. Dextre werd gelanceerd aan boord van Space Shuttle Endeavour vlucht STS-124.
[bewerk] Experiment Logistics Module Pressurized Section (ELM PS)
ELM PS is het eerste deel van het Japanse ruimtelaboratorium Kibo. Deze module werd gelanceerd aan boord van Space Shuttle Endeavour op 11 maart 2008 was tijdelijk gekoppeld aan Harmony op 14 maart 2008. Nadat het hoofdlaboratorium (ELM PS) bevestigd is (bij shuttle vlucht STS-124), is deze module verplaatst en gekoppeld aan de JEM PM. De module is 4,4 meter in diameter, 4,2 meter lang en weegt 4,2 ton.
[bewerk] Japanese Experiment Module Pressurized Module (JEM-PM)
JEM PM is een Japanse wetenschap module voor het Internationale Ruimtestation ontwikkeld door JAXA. JEM PM is de grootste module dat aan ISS is gekoppeld en werd gelanceerd aan boord van Space Shuttle Discovery-vlucht STS-124 op 31 mei 2008. Op 3 juni 2008 is de module aan het internationale ruimtestation ISS gekoppeld. De robotarm van het ISS kwam eraan te pas om het laboratorium te kunnen bevestigen. De Japanse astronaut Akihiko Hoshide en zijn Amerikaanse collega Karen Nyberg voerden de operatie uit. De module weegt 14,8 ton is 4,4 meter in diameter en 11,2 meter lang.
[bewerk] Geplande en geannuleerde modules
Na het ongeluk met de Space Shuttle Columbia op 1 februari 2003 heeft de bouw vertraging opgelopen. Daarnaast rezen er steeds meer vragen over de haalbaarheid van de voltooiing en het nut van ISS omdat de kosten veel hoger uitvielen dan gepland. In juli 2004 is besloten om door te gaan met de bouw in een iets afgeslankte vorm dan oorspronkelijk gepland. De volgende modules zijn gepland:
- Multipurpose Laboratory Module: laboratorium, opslagruimte en koppeling voor ruimtevaartuigen
- Node 3: zeer geavanceerd water- en luchtzuiveringssysteem
- European Robotic Arm: robotarm voor gebruik op het Russische gedeelte van het ISS
- Docking Cargo Module voor het assisteren van Soyuz- en Progress-ruimtevaartuigen aan het ISS.
- Cupola: voor direct zicht op robotarm en spectaculair uitzicht op de aarde
[bewerk] Oorspronkelijk geplande maar later geannuleerde modules:
- Universal Docking Module: vervangen door Multipurpose Laboratory Module
- Centrifuge Accommodations Module: laboratorium met gecontroleerde zwaartekracht
- Docking and Storage Module: vervangen door Multipurpose Laboratory Module
- Habitation Module
- Crew Return Vehicle: vervangen door een gewone Soyuz TMA
- Interim Control Module: was ontwikkeld voor het geval dat de lancering van de Zvezda zou falen
- Propulsion Module
- Russian Research Module: Russisch laboratorium: vervangen door Docking Cargo Module (DCM)
- Science Power Platform: reeks van zonnepanelen voor extra energievoorziening
- NASA X-38: Crew Return Vehicle
[bewerk] Huidige status
In juni 2008 bevond het ruimtestation zich op een hoogte van ongeveer 340 km. De massa van alle reeds geplaatste modules samen bedraagt 246,3 ton en het heeft een inhoud van ongeveer 574 m³. De maximale maten zijn 52 m lang (van Zvezda tot Harmony/PMA-2), 82 meter breed (van S5 tot P6) en 27,4 m hoog. De zonnepanelen hebben een maximale spanwijdte van 73,2 meter. De bemanning bestaat uit drie vaste bemanningsleden. Elke dag daalt het vaartuig ongeveer honderd meter, waardoor continu moet worden gecorrigeerd. De gemiddelde snelheid bedraagt 27.744 km/u. In ongeveer 91,2 minuten draait het ISS om de Aarde. Overdag is de temperatuur aan boord van de woon- en werkvertrekken 26,9°C.
|
[bewerk] Observeren
Door de grootte van het Internationale Ruimtestation ISS en met name de grote reflecterende zonnepanelen, is het ruimtestation een gemakkelijk, met het blote oog, te observeren object. Op sommige momenten is het een van de helderste objecten aan de hemel. Door de lage baan om de aarde en de hoek van de zon is het echter maar voor korte perioden zichtbaar.
NASA heeft een lijst met data wanneer het ISS zichtbaar is via hun Sightings web pagina, als ook ESA en de onafhankelijk site Heavens Above.
[bewerk] Bemanningen
Naast verschillende bezoekers (zoals de ruimtetoerist Dennis Tito die twintig miljoen dollar betaald heeft, de Belgische astronaut Frank De Winne en de Nederlander André Kuipers) kent het ruimtestation een vaste bemanning:
- 1e missie: William Shepherd, Joeri Gidzenko en Sergej Krikaljov
- 2e missie: Joeri Oesatsjov, James Voss, Susan Helms
- 3e missie: Frank L. Culbertson, Michail Tjoerin, Vladimir Dezjoerov
- 4e missie: Joeri Onufriënko, Carl Walz, Dan Bursch
- 5e missie: Valery Korzun, Peggy Whitson, Sergei Tresjtjev
- 6e missie: Kenneth Bowersox, Donald Pettit, Nikolai Boedarin
- 7e missie: Joeri Malentsjenko, Edward Lu
- 8e missie: Michael Foale, Alexander Kaleri
- 9e missie: Gennadi Padalka, Michael Fincke
- 10e missie: Leroy Chiao, Salizjan Sjaripov
- 11e missie: Sergei K. Krikalev, John Phillips
- 12e missie: Valeri Tokarev, William McArthur
- 13e missie: Pavel Vinogradov, Jeffrey Williams, Thomas Reiter
- 14e missie: Michael Lopez-Alegria, Mikhail Tyurin, Thomas Reiter
- 15e missie: Fyodor Yurchikin, Oleg Kotov, Sunita Williams
- 16e missie: Fyodor Yurchikin, Oleg Kotov, Clayton Anderson - (Huidige bemanning)
[bewerk] Externe links
- ISS op de website van NASA
- ISS op de website van ESA
- ISS op de website van JAXA (de Japanse ruimtevaartorganisatie)
- Nederlandstalige ISS-website
- Locatie van ISS t.o.v. de aarde
- Internationaal ruimtestation build-up simulation
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina International Space Station op Wikimedia Commons.
|
