Court Lambertus van Beyma

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Coert of Court Lambertus van Beyma (Harlingen, 5 februari 1753 - Dronrijp, 7 september 1820) was grietenijsecretaris, notaris en veilingmeester, afgevaardigde en gedeputeerde in de Friese Staten, voorman van de Friese patriotten, leider van een coup en balling in Noord-Frankrijk. Van Beyma werd in 1795 bij terugkeer afgevaardigde naar de Nationale Vergadering.

Inhoud 1 Biografie 1.1 Utrecht 1.2 Franeker 1.3 Sint Omaars 2 Voetnoten 3 Externe links 4 Literatuur

[bewerk] Biografie

Zijn vader was secretaris bij de Friese Admiraliteit in Harlingen, zijn moeder stamde uit een Fries adellijk geslacht. Als student Rechten hield Van Beyma in 1769 een toespraak bij het bezoek van stadhouder Willem V aan Franeker. Hij vervolgde zijn studie in 1774 in Leiden. Court Lambertus werd volmacht naar de Friese Staten in 1776. In 1780 werd hij tot zijn frustratie geen grietman, maar secretaris van West-Dongeradeel. In die functie correspondeerde hij met Joan van der Capellen tot den Pol. Samen beraden ze petities een provinciaal leger te organiseren, over te gaan tot erkenning van de Verenigde Staten en de macht van de stadhouder bij benoemingen te beperken. In februari 1782 werd door Van Beyma in de Friese Staten een poging gedaan het nooit uitgevoerde artikel VIII van de Unie van Utrecht, dat voorzag in een algemene volksbewapening, te effectueren.^[1] Toen Van Beyma in 1783 een succesvol bondgenootschap tussen acht steden tot stand had gebracht, wonnen de patriotten in de Friese steden aan invloed en macht.^[2] Door het opstellen van een rooster werd het mogelijk belangrijke posten binnen de Provinciale Staten op democratische wijze te laten rouleren; Harlingen, Workum en Stavoren protesteerden.

Een provinciaal leger dat enkele maanden na de Keteloorlog en het vertrek van de hertog van Brunswijk in januari 1785 werd geformeerd, riep heftig verzet op bij de aristocraten. De meeste aristocraten waren republikeins, hadden niet veel op met democratisering en haakten af. De Friese Staten raakten steeds meer verdeeld, toen de stadhouderlijke familie in september 1785 Den Haag had verlaten en de gewesten afreisde om steun te zoeken. In Leeuwarden is op 15 oktober een nieuw regeringsreglement gepresenteerd, dat pas op 1 juni 1787 in werking zou treden, met strengere eisen aan nieuwe vroedschapsleden.^[3]

[bewerk] Utrecht

Begin augustus 1786 bezocht Van Beyma met J. Roorda, A.C.J. de Beere, Cornelis van den Burg en J.L. Huber, de landelijke bijeenkomst van vrijcorpsen en exercitiegenootschappen in Utrecht, zogenaamd alleen om te hooren en te zien. De Utrechtse patriotten maakten handig gebruik van het bezoek van ruim 13.000 vrijcorporisten en zoveel kopstukken aan de stad. Niet alleen H.W. Daendels, een jonge jurist uit Hattem, maar ook Gerrit Paape, de journalist uit Delft, Pieter Vreede, een textielfabrikant uit Leiden en John Adams, toen nog gezant in de republiek, waren aanwezig. Op woensdagochtend 2 augustus 1786 werden ten overstaan van de verzamelde exercitiegenootschappen zestien "democratisch" gekozen patriotten in de Utrechtse vroedschap beëdigd. Van Beyma vertrok de volgende dag en gaf het voorzitterschap over aan Jacob van Manen, secretaris van het Utrechtse vrijcorps.^[4] Het is niet onmogelijk dat Van Beijma, die - blijkens advertenties in de Leeuwarder Courant uit die dagen - wekelijks openbare verkopingen leidde, niet langer bij de parades en feesten aanwezig kon zijn.

[bewerk] Franeker

In augustus 1787 leidde Van Beyma een coup in de Friese Staten, nadat die verbood steun aan Holland te verlenen. (Het gewest Holland werd bedreigd met een bezetting door een Pruisisch leger, omdat het geen verontschuldigingen wilde aanbieden na de aanhouding van Wilhelmina van Pruisen). Met een tiental medestanders zetelde Van Beyma zich in Franeker. Ondertussen organiseerde men aanvoer van munitie via Makkum en de verdediging van Franeker. Een een vliegend legertje vrijwilligers bezette een aantal Friese steden om de verdeelde vroedschappen onder druk te zetten de Pretense Staten te erkennen en geld binnen te krijgen. Bij nadering van de Pruisische troepen raakte Van Beyma in paniek en dreigde de dijken bij Lemmer door te steken. Toen op zondagmiddag 23 september 1787 -- na de kerkdienst -- duidelijk was dat er onvoldoende steun van de bevolking was, de financiële middelen beperkt waren, Frankrijk niet te hulp zou komen, werd de patriotten in Friesland aangeraden te vluchten. Als gevolg van de overhaaste aftocht lieten Van Beyma of zijn secretaris Van Altena belangrijke en belastende declaratoiren (pleidooi voor het herstel van rechten en vrijheden) in een kastje liggen, zodat het twee jaar later voor Justitie erg gemakkelijk was een grote groep patriotten uit Friesland te veroordelen: 19 uit Franeker, 12 uit Bolsward en twee uit Leeuwarden. Johan Valckenaer, de pedante ex-hoogleraar uit Franeker, en zijn reisgenoot tussen Amsterdam en Brussel, nam hem niet alleen de coup maar ook zijn onachtzaamheid zeer kwalijk.^[5]

[bewerk] Sint Omaars

Na een bezoek aan Parijs kreeg Van Beyma het beheer en besliste over de hoogte van de uitkeringen aan de patriotten in Noord-Frankrijk. Daarbij ontstond opnieuw ruzie met Valckenaer. De bannelingen raakten verdeeld over de te volgen tactiek. Er ontstond een verdeling in Valckenaeristen en Beymanisten, die is uitgevochten in pamfletten. De twist bereikte in 1791 een climax. Valckenaer kreeg van Van Beyma geen uitkering. Valckenaer wierf echter de steun van de patriotse leden van het voormalige politieke establishment.

[bewerk] Voetnoten

[bewerk] Externe links

• Parlement & Politiek
• Website van de Van Beijma Stichting

[bewerk] Literatuur

• Kuiper, J. (2002) Een revolutie ontrafeld. Politiek in Friesland 1795-1798.