Gulpe

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Gulpesj. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Gulpesj aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

De Gulp in 't centrum van Gulpe

Gulpe (sóms ouch waal es Gullepe gesjpeld) is 'n plaatsj gelege an de Gulp in de gemingte Gulpe-Wittem. De Gulp hat zieng brón in Gulpe op 't Belsj, 'n sjtraot op de grens van de Belzje plaatsje Hommerig (Hombourg) en Montse en is 'n ziejbaek van de Geul. Nóg 2 ander baeke sjtrome durch dit gróndgebied: de Eijserbeek, in Ees (Eijs) de Ezerbaach geneump en de Selzerbeek in Nieswiller, och baach geneump.

Vreuger voort 'n tremke van Mesjtreech nao Vaols. 't Traject durch dees plaatsj leep achter kesjtièl Neubourg um via 'n 600 maeter lang brök euver 't Gulpdal. Nao d'r Twiède waereldoorlog is d'r tramweg opgeruump. 't Begin en 't eindpunt van de brök zunt nog zichtbaar want de brök leep va Peëzeke naoë Öäverem.'t Tramemplacement waor noe de buswirkplaatsj an d'r Tramweg is.

[bewirk] Buurtsjappe

De gehuchte en buurtsjappe:

huuëre bie Gulpe.

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs.

[bewirk] Historie

De Gulpener beerbroewerie

Al veur oos jaortèlling waor hie bewoning. In de Romeinse tied loog Gulpe bie 't kruuspunt van de heerbane Mesjtreech - Aoke en Luuk - Heerle. In de Mieddelièwe waor Gulpe same mèt Mergraote, dat toen Gulpe op de berg woort geneump, beziet van de Karolingische keuninge. In 1568 kampeerde Willem van Oranje op de Gulperberg, wie hae probeerde Mesjtreech te verovere.

In 1825 vestigde ziech hie de Gulpener beerbroewerie woavan 't beer landelek bekènd ies ónder de naam Gulpener beer.

[bewirk] Bezeenswaerdighede:

Petruskèrk

Mieddelièwse tore op 't kèrkh'f

De Petruskèrk is van 't type kruuskèrk en in 1925 geboewd es vervanging van 'n vreuger parochiekèrk, van natuursjtein in neoromaanse sjtiel. Op de twiè tores sjtoon zoageneumde Duutsje helmdaker, die van wied opvalle. De petroanheilige ies Sint Petrus same mèt de heilige Hubertus. In de 17e ièw besjtóng d'r daorum al eine Hubertusmert in Gulpe. Vanaaf de 17e ièw waor de kèrk 'n simultaankèrk, umdat zoawaal katholieke es protestante gebruuk daovan maakde. Dat doerde tot 'r in 1937 ein apaarte protestantse kèrk woort geboewd. In 1923 ies ouch nog 'n synagoge veur de Juudse gemeinsjap geboewd. Ouch de Hervormde Gemeinte haet 'n eige kèrk oet 1966.
'ne Mieddelièwse tore sjteit op 't kèrkh'f van de parochiekèrk. 't Boewwerk haet 'n zadeldaak, meh ies waarsjienlik in vreuger tieje hoager gewaes en haet toen vermoedelik gefungeerd es verdedigingstore.
Effe boete 't centrum liek Kesjtièl Neubourg miedde tösje grachte en park. De historie geit truuk nao de 11e ièw, toen hie al 'n versjterk hoes sjtóng. In de 14e ièw leet Gerard van Wittem op de fundamente van 'n rewien 'n burch boewe. De hudige vörm van 't kesjtièl datteert oet de 17e ièw, mèt renovaties oet de 18e en 19e ièw. De naam wies nao 'n vreuger burch.

Op diet moment ies de Vereiniging van Natuurmonumente eigenaer van Neubourg en 't róntelum liegkend gebeed.
In de buurt liek de Neubourger watermeule aan de Gulp mèt 'n oetzónderlik groat waterraad.
Aan de Meuleweeg sjteit 'n gerestaureerd vakwerkhoes.

Op de Gulperberg ies in 1935 'n Mariamonument opgetrokke. Daoneve bevingk d'r ziech ouch nog 'n missiekruus van hónderd jaor ièrder.
Diverse groate boerehäöf in de umgeveving
De Piramide, 'n glazere piramide-vörmig geboew, woa-in cultureel activiteite plaats vingeg.
Mosaqua, 'n subtropisch zjwumbad

[bewirk] Dörpsvereiniginge

Harmonie St. Petrus oet 1993. Dees harmonie ies de vervenger van de vreuger harmonie van Gulpe oet 1865 en de harmonie Crescendo.
Carnavalsvereiniging de Garekiekere