Súkkulaði
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Súkkulaði er matvara unnin úr kakó. Það er algeng uppistaða í margs konar sælgæti, kökum, ís og ábætisréttum. Súkkulaði er eitt vinsælasta bragðefni í heiminum.
Súkkulaði er búið til úr kakóbaunum sem eru gerjaðar, ristaðar og malaðar. Baunirnar vaxa á kakótrénu (fræðiheiti: Theobroma cacao) og á það uppruna sinn að rekja til mið Ameríku og Mexíkó, en er núna einnig ræktað í hitabeltinu. Kakótréð hefur verið ræktað frá dögum Maja og Azteka. Kakóbaunir eru beiskar og bragðmiklar. Súkkulaði leysir endorfín út í líkamann og sumir segja að tilfinningin sé lík því að vera ástfangin(n).
Afurðir úr kakóbaunum eru:
- Kakó, kakóduft: fæst með því að breyta hreinsuðum, afhýddum og ristuðum kakóbaunum í duft.
- Kakósmjör: er fita sem fæst úr kakóbaunum eða hluta þeirra.
- Súkkulaði er blanda af kakódufti og kakósmjöri.
Það sem í daglegu máli er kallað súkkulaði er sykruð blanda af kakódufti og feiti sem í er bætt ýmsum öðrum efnum svo sem mjólkurdufti. Súkkulaði er oft framleitt í litlum mótum og tengist neysla þess ýmsum hátíðum og er þá t.d. framleiddar súkkulaðikanínur eða páskaegg á páskum.
Nafnið súkkulaði kemur líklega úr Nahuatl tungumálinu sem er mál frumbyggja í miðri Mexíkó. Ein kenning er að það komi frá orðinu xocolatl á Nahuatl máli og það merki xocolli sem þýðir beiskur og atl sem þýðir vatn. Málfræðingar hafa bent á að í mörgum mállýskum af Nahuatl sé súkkulaði 'chicolatl' sem er orð yfir eins konar þeytara sem notaðir voru til að hræra í kakódrykkjum.
Fundist hafa fornleifar sem benda til að Majar hafi drukkið súkkulaði fyrir 2600 árum. Astekar tengdu súkkulaði við frjósemisgyðjuna Xochiquetzal. Í nýja heiminum var drukkinn beiskur og kryddaður drykkur úr súkkulaði sem nefndist xocoatl. Í þessum drykk var m.a. vanilla og chilípipar. Xocoatl var notaður sem eins konar orkudrykkur. Súkkulaði var munaðarvara í Ameríku fyrir daga Kristófer Kólumbusar og kakóbaunir voru oft notaðar sem gjaldmiðill.
Kristófer Kólumbus færði Ferdinand og Isabellu á Spáni nokkrar kakóbaunir en það var svo Hernando Cortes sem kynnti Evrópumönnum þessa nýju vöru.
Fyrsta skráða sendingin af súkkulaði til gamla heimsins var send með skipi frá Veracruz til Seville árið 1585. Á þeim tíma var súkkulaði enn þá neytt sem drykkjar en Evrópumenn bættu við sykri og mjólk, létu chilipiparinn eiga sig en bættu í vanillu í staðinn. Á 17. öld var súkkulaðineysla munaður meðal aðalsmanna í Evrópu.
[breyta] Hósti
Rannsóknir hafa sýnt að súkkulaði getur komið í veg fyrir mikinn hósta. Súkkulaðið er allt að þriðjungi áhrifaríkara en kódein, sem er helsta hóstameðalið, og mýkir upp hálsinn þannig að maður hóstar ekki eins mikið.
[breyta] Heimildir
- Greinin „chocolate“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 18. júlí 2006.
- titill=Súkkulaði er sérstakt. Skoðað höfundur=Rúnar Ingibjartsson, 19. júlí.
- Vísindavefurinn: „Hver er saga súkkulaðisins?“
- Vísindavefurinn: „Hvaða áhrif hefur súkkulaði á líkamann?“
- titill=Reglugerð um kakó- og súkkulaðivörur. Skoðað 19. júlí, 2006.
