Cornelius Nepos

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Cornelius Nepos (um 100-24 f.Kr.) var rómverskur rithöfundur og sagnaritari. Hann var sagður hafa fæðst í Hostilia, þorpi í Galliu Cisalpinu skammt frá Verona. Gallískur uppruni hans er staðfestur af Ausoniusi og Plinius eldri kallar hann Padi accola (þann sem býr við ána Pó, Naturalis Historia III.22). Hann var vinur Catullusar, sem tileinkaði honum ljóð (I.3), Ciceros og Titusar Pomponiusar Atticusar. Evsebíos segir hann hafa verið á lífi á fjórða ári valdatíma Ágústusar en þá mun hann fyrst hafa farið að fá lof fyrir skrif sín. Plinius eldri getur þess að hann hafi látist á valdatíma Ágústusar (Naturalis Historia IX.39, X.23).

[breyta] Rit

Chronica, sem Catullus virðist vísa til í tileinkun sinni á ljóði sínu til Neposar. Ausonius getur verksins einnig í 16. bréfi sínu til Probusar og það gerir Aulus Gellius einnig í Noctes Atticae (Attískar nætur) (XVII.21). Talið er að ritið hafi verið í þremur bókum.

Exemplorum libri. Charisius vísar í aðra bók verksins og Aulus Gellius í fimmtu bók þess (VII.18).

De Viris Illustribus (Um fræga menn). Aulus Gellius endursegir sögu um Cato úr þessu riti (IX.8).

De Vita Ciceronis (Um ævi Ciceros). Aulus Gellius leiðréttir villu í verkinu (XV.28).

Epistulae ad Ciceronem (Bréf til Ciceros). Útdráttur úr verkinu er varðveittur hjá Lactantiusi (Divinarum Institutionem Libri Septem III.15). Óljóst er hvort verkið var nokkurn tímann gefið út formlega.

Plinius yngri minnist á kvæði eftir Nepos og Nepos minnist sjálfur á eigið verk, De Historicis, í ævisögu sinni um Dion. Hann minnist einnig á lengri ævisögu Catos í lok þeirrar ævisögu sem varðveitt er um ævi Catos og segir að hún hafi verið rituð að beiðni Titusar Pomponiusar Atticusar.

Eina rit Neposar sem er varðveitt er Excellentium Imperatorum Vitae (Ævisögur framúrskarandi herforingja), sem kom í leitirnar á valdatíma Theodosiusar I og var talið vera eftir málfræðinginn Amelius Probus, sem færði það keisaranum með tileinkun á latínu í bundnu máli. Hann hélt því fram að verkið væri eftir móður sína eða föður sinn (handritum ber ekki saman) og afa sinn. Þrátt fyrir augljósar spurningar (eins og vhers vegna formálinn ávarpar einhvern sem heitir Atticus fyrst verkið átti að vera tileinkað Theodosiusi) virðist enginn hafa dregið í efa að Probus væri höfundur þess. Pétur Cornerus uppgötvaði um síðir ævisögur Catos og Atticusar í handritum að bréfum Ciceros. Hann bætti þeim við ævisögurnar sem þegar voru þekktar, þrátt fyrir að rithöfundurinn segist sjálfur vera samtímamaður og vinur Atticusar og handritin hafi borið titilinn E libro posteriore Cornelii Nepotis („úr síðustu bók Corneliusar Neposar“). Útgáfa Dionysiusar Lambinusar frá árinu 1569 hafði skýringar sem sýndu á stílfræðilegum grundvelli að ritið var eftir Nepos og engan annan. Fræðimenn hafa síðan mildað þetta sjónarmið, þeir fallast á rök Lambinusar sem sýna að verkið sé eftir Nepos en nú er talið að Probus hafi líklega stytt ævisögurnar þegar hann bætti við tileinkun sinni til Theodosiusar. Ævisaga Atticusar er á hinn bóginn talin vera eftir Nepos einan.

[breyta] Heimildir

Greinin „Cornelius Nepos“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 15. maí 2006.
Conte, Gian Biagio, Latin Literature: a History. Joseph B. Solodow (þýð.) (Baltimore, 1994), bls. 221-3.