Runo-skribajo

De Wikipedio

Runo-skribajo esis skribajo, quin anciena Goti, Saxi, Angli e Vikingi uzis. Dum expando di Kristanismo a Nordo ol desaparis en kontinentala Europa e Britania ante fino di 8ma yar-cento. En Nordeyo on uzis runo-skribajo de 7ma til 13ma yar-cento, en Gotlando ankore ye 16ma yar-cento, e rare mem ye 19ma yar-cento en periferiala regioni di Dallando (en Suediana: Dalarna). Chefa regioni di runi esis Dania, Norvegia, Islando, Grenlando e precipue Suedia.

Pri origino de runi on havas diversa opinioni. Segun maxim certena teorio li repozis a la Latina literi. Quankam li havas traito ek Greka literi. Esis multa tipi di runal alfabeto. En kontinental Europa anciena Germani (Goti) uzis 24 ed Anglo-Saxi 30 signi. En nordala landi on uzis nur 16 signi qui havis du versiono: Dana e Sueda-Norvegiana versiono.

Vikingi nomizis runi kam futhark segun unesma sis literi f-u-th-a-r-k. Runal literi esis direta-lineala sen ula arkala formi. Tala literi esis facila por hakar en stono.

Texti di stoni esas generale fragmentala. Maxim konocata e longa texto esas en stono di Rök qua standas en estala Gotalando (58.13N-14.40E), en Suedia (videz Sueda Wikipedio [1]). Maxim nova stoni esas quale memoriginta tombo-stono. En stoni on hakis pluse literi anke imaji.

Runi-skriburi havis, segun Vikingi, magiala povo ed efekto. Per oli on povis obtuzigar spadi di enemo, forsar kateni od igar muliero ameskar. Runo-skriburi anke kuracis maladeskinti, protektis en batalio o defensis kontra magiisti. Protektanta skriburi esis i.a. en lamo di spado.