Սալվադոր Դալի
Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սալվադոր Դալի (իսպաներեն՝ Salvador Dalí, Մայիս 11, 1904 – Հունվար 23, 1989) - Իսպանացի նկարիչ, գրող, և սյուրռեալիզմի հիմնադիրներից:
[խմբագրել] Կենսագրություն
Նա ծնվել է Իսպանիայի Կաթալոնիա նահանգի Ֆիգուերաս քաղաքում, ուսանել է Մադրիդի "Գեղեցիկ արվեստների դպրոց"-ում, ինչն էլ ազդել է նրա սկզբնական մասնագիտական ժամանակաշրջանում կատարած նկարների վրա, նրանք եղել են զուտ ակադեմիստական ոճի մեջ: Նրա առաջին ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել 1925թ-ի նոյեմբերին Բարսելոնա քաղաքում: Այդ տարիներին նա նկարում էր միայն ծովային պեյզաժներ:1929թ-ին Դալին ծանոթանում է Պիկասսոյի և Բրետոնի հետ և հենց այդ ծանոթությունն է դառնում նրա սյուրռեալիստական ճանապարհ բռնելու սկիզբը, և 1929թ-ից նա լիովին ընկղմված էր այդ ոճի մեջ: Հենց այդ տարիներին Դալին ծանոթանում և ամուսնանում է Գալա Էլյուառի հետ, որը հետագա Դալիական կյանքի մեծագույն ոգեշնչումն է դառնում:
Դալին աջակցել և մասնակցել է սյուրռեալիզմի զարգացմանը, և մեծ գովազդ է արել այդ ոճը, ինչևէ ոճի առաջնորդները հետագայում նրան մեղադրել են չափազանց շահամոլ լինելու մեջ: Դալիի այս ժամանակաընթացքի նկարները արտացոլում են` տեսիլքային կերպարներն ու ամենորյա առարկաները, ասնպասելի կառուցվածքների տեսքով, ինչպիսին են, օրինակ նրա հայտնի "փափուկ" ժամացույցները "Հիշողության կայունություն" նկարում (1931թ., Նորագույն արվեստի թանգարան, Նյու-Յորք):
Դալիի արվեստը ծագում է հենց սյուրռեալիստական էստետիկայից, որտեղ նա գտել է իրեն ամենամոտիկ մոտիվները: Այն բոլոր սյուժեները, որոնք տեղափոխվում են Դալիի մեկ նկարից մյուսը, բացում են հեղինակի ապրումների աշխարհը, այդ բոլոր սյուժեները գտան իրենց արտացոլանքը նաև պոեմների և ֆիլմերի մեջ, որոնք Դալին նկարահանում էր Լուի Բյունուելի հետ համատեղ ("Անդալուզական շունը"1928թ, "Ոսկե դար"1930թ ): 1936թ-ին Դալին անսպասելի և ընդգծված մասնագիտական շեղում է կատարում դեպի իտալական կլասիցիզմ: 1948թ-ին Դալին մեկնեց ԱՄՆ, որտեղ նա ապրեց մինչ 1948թ-ը: Իր արվեստի մեջ Դալին ներգրավել էր ամենատարբեր աղբյուրներ` նիդերլանդական ռեալիզմ, իտալական բարոկկո, աբստրակցիոնիզմ, փոփ-արթ: Դալիի ավելի ուշ նկարները, որոնք հաճախ կրոնական թեմատիկա էին կրում, ավելի դասական են իրենց ոճի մեջ, օրինակ` "Կորպուս Գիպերկուբուս" (1954, Մետրոպոլիտան թանգարան, Նյու-Յորք) և "Գաղտնի Ընթրիքը" (1955, Ազգային արվեստի թանգարան, Վաշինգտոն):
Դալիի նկարները բնորոշվում են իրենց մանր գծանկարով և իրատեսական մանրամասնություններով և անշուշտ անբասիր գույներով, որոնք ևս շեշտվում են թափանցիկ ջնարակումով: Դալին նաև նկարահանել է սյուրռեալիստական ֆիլմեր, տպագրել նկարազարդված գրքեր, զվաղվել է նաև ոսկերչությամբ, պատրաստել թատրոնային բեմեր և հագուստներ: Դալիի նկարչության հետ մեկտեղ, կան նրա բալետային սցենարները և մի շարք գրքեր, որոնցից են` "Սալվադոր Դալիի գաղտնի կյանքը" (1942թ) և "Հանճարի օրագիրը" (1964թ): Դալիի կյանքն ու արվեստը դարձել էին մի կախարդական միաձուլում, որը նույնպես կարելի է Դալիի ստեղծագործություններից համարել: Սալվադոր Դալին ներկայացված է ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի թանգարաններում` Լոնդոն, Բասել, Գլազգո, Փարիզ, Չիկագո, Նյու-Յորք, Վաշինգտոն և Ֆիլադելֆիա քաղաքներում:
