Obelisco

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

O termo de orixe grega obelisco designa un pilar labrado isolado, con remate en forma de pirámide, de sección cadrada ou rectangular que se estreita na parte superior e que ten función ornamental. Os obeliscos antigos facíanse dunha única pedra (monolitos).

Índice 1 Obeliscos antigos 1.1 Obeliscos exipcios 1.1.1 Os obeliscos exipcios fóra de Exipto 1.2 Asiria 1.3 Obeliscos axumitas 2 Obeliscos modernos 3 Curiosidades 4 Ligazóns externas

[editar] Obeliscos antigos

[editar] Obeliscos exipcios

Os obeliscos constituían unha parte relevante da arquitectura dos antigos exipcios, que os colocaban en pares a ambos os dous lados da entrada dos templos. O material máis habitual era o granito, pero tamén se utilizaban a cuarcita e o basalto. O remate, ou piramidión, recobríase frecuentemente de láminas de ouro. Os primeiros construíronse durante o Imperio Antigo, mais o máis antigo que se conserva é de Sesostris I, faraón da XII dinastía, en Heliópolis. Sobreviven vintesete, máis un incompleto que fica nunha canteira de Asuán.

O obelisco simbolizaba a "colina primordial", o denominado benben, sobre o cal apareceu o sol por primeira vez. Este símbolo solar difundíuse por todo o Exipto desde Heliópolis. Simbolizada posteriormente o deus sol Ra e durante o breve período de reforma relixiosa de Akhenatón dicíase que era o raio petrificado de atón, o disco solar. Pensábase tamén que o deus existía dentro da estrutura.

[editar] Os obeliscos exipcios fóra de Exipto

Aos romanos marabillábanlles os obeliscos, de tal xeito que hai o duplo de obeliscos en Roma dos que fican en Exipto. Nesta cidade o máis notábel é o que se ergue na Praza de San Pedro, que mide 25 m. e fora colocado no ano 37 no muro do Circo de Nerón. Para transportalo desde Exipto foi preciso construir unha embarcación xigantesca, como narra Plinio o Vello. Máis de 1500 anos despóis, Sixto V quíxoo desenterrar e erguer de novo enfrente da nova Basílica de San Pedro, para o que fixeron falta 1000 homes, 140 carros e 47 grúas.

Herodes o Grande imitou aos seus patronos romanos erguendo outro obelisco de granito exipcio no hipódromo da súa capital nova de Cesarea, no norte de Xudea. Descoberto polos arqueólogos, foi reposto no seu lugar.

En Constantinopla, o emperador Teodosio tamén ergueu un obelisco en 390 no seu hipódromo, onde ainda se atopa.

Outros obeliscos recorreron distancias ainda máis longas. Fora do mundo romano, os máis coñecidos son os dous que se chaman Agulla de Cleoplatra en Londres e Nova York e o da Praza da Concordia de París.

Os 28 obeliscos exipcios coñecidos atópanse nas seguintes localizacións:

• Exipto – oito
  • Faraón Tuthmosis I, Templo de Karnak, Luxor
  • Faraón Ramsés II, Templo de Luxor
  • Faraona Hatshepsut, Templo de Karnak, Luxor
  • Faraón Sesostris I, Heliopolis, Cairo
• Francia – un
  • Faraón Ramsés II, na Praza da Concordia, París
• Israel – un
  • Obelisco de Cesarea
• Italia – doce
  • en Roma:
    1. Agonalis, na Piazza Navona, 16.53 m
    2. Obelisco Dogali, Faraón Ramsés II, 6,34 m
    3. Flaminio, en Piazza del Popolo, Faraón Ramsés II, 24 m
    4. Laterano, acarón do Palacio Laterano, Faraón Tuthmosis III, 32.18 m
    5. Minerveo, 5.47 m
    6. Matteiano, Faraón Ramsés II, 2.68 m
    7. Quirinale, acarón do Palacio do Quirinal, 14.63 m
    8. Solare, Faraón Psammético II, 21.79 m
    9. Vatican, na Praza de San Pedro, 25.5 m
  • Piazza del Duomo, Catania (Sicilia)
  • Xardíns Boboli (Florencia)
  • Urbino
• Turquía – un
  • Faraón Tuthmosis III, no Hipódromo de Constantinopla, Istanbul
• Reino Unido – tres
  • Faraón Tuthmosis III, Agulla de Cleopatra, no Victoria Embankment, Londres
  • Faraón Amenhotep II, no Museo Oriental da Universidade de Durham
  • Faraón Ptolemy IX, Obelisco de Filé, en Wimborne, Dorset
• Estados Unidos – un
  • Faraón Tuthmosis III, Agulla de Cleopatra, en Central Park, Nova York

Os romanos tamén esculpiron os seus propios obeliscos ao estilo exipcio e coñécense cinco obeliscos romanos antigos en Roma. Na Praza da República de Arles, Francia, hai un do século IV.

[editar] Asiria

Os obeliscos tamén eran coñecidos para os asirios. Un deles é o Obelisco Negro do rei Shalmaneser III, do século IX a.C., actualmente no Museo Británico.

[editar] Obeliscos axumitas

No Reino axumita da Etiopia erguéronse moitos obeliscos, o máis notábel dos cais é o Obelisco de Axum, de 24m., esculpido arredor do século IV. Foi saqueado polos italianos despóis da Segunda guerra italo-abisinia, levado a Roma en 1937 e colocado na Piazza di Porta Capena. En 2003 o goberno italiano decidiu devolvelo, o que se levará a cabo durante 2005.

[editar] Obeliscos modernos

Desde o Renacemento, o obelisco convertiuse nunha forma arquitectónica habitual, especialmente funeraria, e pódense achar obeliscos por todo o mundo. Son moi frecuentes, por exemplo, nos cemiterios norteamericanos.

Destacan os seguintes:

• O Monumento de Bunker Hill, en Charlestown, Massachusetts, ao lado de Bostón. Construído entre 1827 e 1843, foi o primeiro obelisco público monumental erguido nos Estados Unidos.
• O Monumento a Washington, en Washington DC, Estados Unidos. Construído entre 1848 e 1888, é o máis alto do mundo con 169,29m.
• O do Foro Itálico, en Roma, erguido en 1932 na honra de Mussolini.
• O Obelisco de Buenos Aires, na Arxentina

[editar] Curiosidades

• O nome do personaxe Obélix da banda deseñada Asterix deríva da palabra obelisco e el mesmo traballa nunha canteira de menhires. Porén, o seu nome deriva do símbolo de puntuación tipográfica daga, coñecido tamén como obelisco, da mesma maneira que o nome de Asterix deriva de asterisco.

[editar] Ligazóns externas

• Obeliscos do mundo (en inglés)