An Chéad Dáil
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Ba é an Chéad Dáil parlaimint Éireannach nua a bhunaíodh i mBaile Átha Cliath, Poblacht na hÉireann sa bhliain 1919. Ag an am, ba pháirt den Ríocht Aontaithe í an tír, agus shuigh na polaiteoirí i Westminster, Sasana. Ach tar éis Éirí Amach na Cásca i 1916, bhí a lán tacaíocht ag an páirtí poblachtach Sinn Féin, agus bhunaigh siad a bparlaimint féin nua in Éireann leis an t-ainm "Dáil Éireann". Briseadh amach Cogadh Angla-Éireannach ar an lá céanna.
Ag an chéad chruiniú, eisíodh Faisnéis Neamhspleádhchuis (nó Forógra Neamhspleáchais na hÉireann, mar a ghlaoitear air anois) ag rá go raibh Poblacht na hÉireann i bhfeidhim. Bhí a lán de na h-ionaid Éireannach fós i bpríosún, agus dá bhárr ní raibh ach 26 dóibh i láthair. I mí na Samhna 1919, dhearbhaigh na Rialtas na Breataine go raibh an Dáil mí-dhleathach agus ó sin ar aghaidh bhí orthu teacht le chéile faoi rún.
Clár ábhair |
[athraigh] Crinniú i dTeach an Ardmhéara
Bhí an céad crinniú i dTeach an Ardmhéara ar 21 Eanáir, agus rinneadh an cuid is mó den ghnó i nGaeilge. Toghadh Cathal Brugha ina Ceann Comhairle, nó cathaoirleach agus cuireadh cúpla cáipéisí i láthair:
- Bunreacht Dála Éireann - bunreacht gearr agus sealadach
- Faisnéis Neamhspleádhchuis
- Scéal Ó Dháil Éireann Chum Saor-Náisiún an Domhain
- Clár Oibre Poblacánaighe
Dhearbhaigh an Forógra Neamhspleáchais gurb rialtas ar stát ardcheannasach í an Dháil leis an t-ainm Dáil Éireann, agus ansin bhunaigh an Dháil comh-aireacht faoin ainm "An Aireacht". Chomh maith le sin, roghnaíodh duine amháin a bheith ina "Phríomh-Aire" agus leis an teidal "Uachtarán ar Dháil Éireann" freisin. B'é Brugha an príomh-aire sealadach a toghadh, agus tháinig de Valera isteach ina áit i mí Aibreáin.
[athraigh] Rialtas an chéad Dáil
[athraigh] Aireacht a haon (sealadach)
Bhí an chéad aireacht i bhfeidhm ó 21 Eanáir 1919 go dtí 1 Aibreán 1919.
| Oifig | Páirtí | Ainm |
|---|---|---|
| Príomh Aire | Sinn Féin | Cathal Brugha |
| Aire Airgeadais | Sinn Féin | Eoin Mac Néill |
| Aire Gnóthaí Baile | Sinn Féin | Mícheál Ó Coileáin |
| Aire Gnóthaí Eachtracha | Sinn Féin | An Cunta Pluincéad |
| Aire Cosanta Náisiúnta | Sinn Féin | Risteard Ó Maolchatha |
[athraigh] Aireacht a dó (sealadach)
Bhí an dara aireacht i bhfeidhm ó 1 Aibreán 1919 go dtí 26 Lúnasa 1921.
| Oifig | Páirtí | Ainm |
|---|---|---|
| Príomh Aire | Sinn Féin | Éamon de Valera |
| Aire Airgeadais | Sinn Féin | Mícheál Ó Coileáin |
| Aire Gnóthaí Baile | Sinn Féin | Art Ó Gríofa |
| Aire Gnóthaí Eachtracha | Sinn Féin | An Cunta Pluincéad |
| Aire Cosanta | Sinn Féin | Cathal Brugha |
| Aire Saothair | Sinn Féin | Constance Markievicz |
| Aire Tionscail | Sinn Féin | Eoin Mac Néill |
| Aire Rialtais Áitiúil | Sinn Féin | Liam Tomás Mac Cosgair |
| Aire Ghaeilge | Sinn Féin | Seán T. Ó Ceallaigh |
[athraigh] Airí nach raibh san aireacht
| Oifig | Páirtí | Ainm |
|---|---|---|
| Stiúrthóir Talmhaíochta | Sinn Féin | Riobárd Bartún |
| Aire Iascaigh | Sinn Féin | Seán Eichingeam |
| Aire Bolscaireacht | Sinn Féin | Labhrás Mag Fhionnail |
| Aire Trádala agus Tráchtála | Sinn Féin | Earnán de Blaghd |
[athraigh] Baill suntasacha
- Éamon de Valera
- Mícheál Ó Coileáin
- Liam Tomás Mac Cosgair
- An Cunta Pluincéad
- Eoin Mac Néill
- Art Ó Gríofa
- Cathal Brugha
- Caoimhín Ó hUiginn
- Constance Markievicz
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.
