گربه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

گربه

طبقه‌بندی علمی

فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	گوشتخواران
خانواده:	گربه‌سانان
سرده:	گربه
گونه‌ها:	F. catus

نام علمی

Felis catus

مترادف‌ها

Felis lybica

گُربه در پهلوی گوربک^[۱] عضو خانواده گربه‌سانان و یک حیوان گوشتخوار است.^[۲]بیش از یکصد نژاد شناخته شده گربه وجود دارد اگرچه بیشتر گربه‌ها دورگه می‌باشند. گربه‌ها در بعد تجاری و بیشتر برای فروش به صورت حیوان خانگی به دو دسته مو کوتاه و مو بلند تقسیم می‌شوند. گربه‌ها به طور طبیعی شبگرد هستند و بیشتر طول روز را می‌خوابند و در نور کم از دید خوبی برخوردارند.^[۲]

گربه‌ها از ۶ تا ۷ ماهگی بالغ می‌شوند و توانایی تولید مثل دارند، ماده‌ها تا ۸ سالگی و نرها تا ۱۰ سالگی قابلیت جفت‌گیری دارند ،دوره آبستنی گربه نیز بین ۶۱ تا ۶۸ روز (متوسط ۶۳ روز) است.^[۲]

در زبان کودکانه گربه را پیشی می‌نامند. در اصطلاح، به گربه‌هایی با چشمان بلند گربه بُراق گفته می‌شود.^[۳]

[ویرایش] نژادهای گربه

گربه ایرانی
گربه بنگال(تصویر)
گربه آنقره.^[۴]
گربه راکون
گربه سیامی
گربه حبشی
گربه برمه‌ای
گربه مشرقی

[ویرایش] اندام‌شناسی

کالبدشناسی یک گربه.

[ویرایش] اندازه

گربه‌ها معمولاً وزنی بین ۲٫۵ تا ۷ کیلوگرم (۵٫۵ تا ۱۶ پوند) دارند, اگرچه در بعضی گونه‌های خاص وزن گربه تا ۱۱٫۳ کیلوگرم (۲۵ پوند) نیز می‌رسد. گربه‌های هم بوده‌اند که به علت پرخوری تا ۳۰ کیلوگرم وزن داشته‌اند. از طرف دیگر در برخی گونه‌های گربه‌های کوچک وزن گربه کمتر از ۱۰۹ کیلوگرم است.

[ویرایش] استخوان بندی

گربه‌ها هم همانند اکثر پستانداران دارای ۷ مهره گردنی, ۱۳ مهره صدری(مهره‌های پشت سینه, که انسان دارای ۱۲ مهره از این نوع است), ۷ مهره کمری (انسان دارای ۵ مهره از این نوع است), ۳ مهره خاجی (مهره‌های قرار گرفته در قسمت انتهایی بدن که انسان به علت نوع ایستادن دارای ۵ مهره از این نوع است) و به جز «گربه مانکس» ۲۲ یا ۲۳ مهره‌ دمی(انسان دارای ۳ تا ۵ مهره از این نوع است) هستند. تعداد بیشتر مهره‌ها در کمر و سینه گربه در مقایسه با انسان باعث انعطاف‌پذیری و تحرک بیشتر این حیوان می‌شود. گربه از مهره‌های انتهایی دم برای حفظ تعادل در حرکات سریع استفاده می‌کند. استخوان‌های چنبر (ترقوه) گربه دارای قابلیت جابجایی هستند بدین ترتیب گربه قابلیت دارد از هر مجرایی که سرش از آن بگذرد, عبور کند.

[ویرایش] دهان

گربه‌ها از دندان‌های بسیار خوبی برای شکافتن گوشت‌ها برخوردارند. دندان آسیاب اول و دندان اسیاب کوچک در این حیوان با هم جفتی را تشکیل می‌دهند که برای شکافتن گوشت همچون قیچی عمل می‌کند. البته گرگ‌ها نیز دارای چنین مکانیسمی هستند و در بسیاری از گربه سانان این مکانیسم از این پیشرفته‌تر است. زبان گربه دارای برآمدگی‌های ریزی است که از آنها برای نگه داشتن و شکافتن گوشت یا لاشه استفاده می‌کند. بر روی این برآمدگی‌ها یا تیغ‌های کوچک نوعی ماده خاص وجود دارد که به گربه در هنگام تمیز کردن آنها کمک می‌کند. این برآمدگی‌ها مانند قلاب‌های ریزی هستند که به سمت عقب خوابیده‌اند و به این صورت اجازه نمی‌دهند گوشت از دهان گربه خارج شود.

تصویر یک گربه در حال خمیازه کشیدن.

گربه به وسیله دهان و زبان خود قادر به تولید انواع مختلفی از صداها هستند که شامل: میو کردن (مرنو کردن), خرخر کردن, خرناس کشیدن, جیرجیر کردن, نالیدن و... می‌شود.

[ویرایش] گوش‌ها

۳۲ ماهیچه متفاوت در هر گوش گربه به حیوان اجازه می‌دهند تا یک شنوایی کنترل شده‌داشته باشد. بدین صورت گربه می‌توانند هر کدام از گوش‌های خود را آزادانه نسبت به دیگری حرکت دهد؛ با این قابلیت گربه می‌تواند در حالی که در یک جهت حرکت می‌کند گوش خود را در جهت مخالف بچرخاند همچنین بیشتر گربه‌ها می‌توانند گوش‌های خود را به سمت بالا بگیرند. برعکس سگها, گربه‌های دالگوش (با گوش‌های آویزان) بسیار نایابند( گونه Scottish Fold به علت جهش ژنتیکی دالگوش است). در هنگام عصبانیت یا وحشت‌زدگی گربه گوش‌های خود را می‌خواباند. گربه‌ها همچنین در زمان بازی یا زمانی که صدایی از پشت سر بیاید گوش‌های خود را به سمت عقب می‌چرخانند.

[ویرایش] پاها

گربه‌ها هم مانند سگ‌ها از جمله حیوانات پنجه‌رو هستند. این حیوانات دقیقا بر روی پنجه‌های خود حرکت می‌کنند. گربه‌ها قادرند خیلی بادقت حرکت کنند. این یکی از قابلیت‌های گربه سانان است بدبن ترتیب این حیوانات قادرند با کمترین صدا حرکت کنند. گربه‌ها می‌توانند در هنگام راه رفتن پنجه‌های عقبی خود را دقیقا بر روی مکان پنجه‌های جلویی قرار دهند؛ این قابلیت نه‌تنها به بی صدا حرکت کردن حیوان کمک می‌کند بلکه بدین ترتیب گربه همیشه از جایگاه پاهای عقبی خود مطمئن است. این قابلیت مخصوصا در زمین‌های ناهنوار برای حیوان مفید است.

تصویری نزدیک از پنجه گربه.

برعکس سگ‌ها و دیگر پستانداران گربه‌ها برای راه رفتن هر دو پای خود را بر روی مکانی قرار می‌دهند و سپس دو پای دیگر را جلو می‌آورند. اما بیشتر پستانداران پاهای خود را به نوبت از روی زمین بر می‌دارند. گربه‌ها این قابلیت خود را با یورتمه رفتن در شترها, زرافه‌ها, برخی اسب‌ها (pacers) و تعداد کمی از پستانداران شریک هستند.

مانند دیگر گونه‌های شاخه گربه سانان البته بجز چیتاها, چنگال‌های گربه هم حالت جمع شونده دارند. در حالت عادی و آرام گربه چنگال‌های این حیوان به وسیله پوست پوشیده شده و به صورت پنجه هستند. این قابلیت باعث می‌شود تا چنگال‌های حیوان تیز بماند و از گیر کردن چنگال‌ها به زمین و ایجاد صدا در موقع شکار جلوگیری می‌کند. چنگال‌های پاهای جلویی گربه همیشه از چنگال‌های عقبی تیزترند اما گربه‌ها می‌توانند با اراده کامل چنگال‌های هر کدام از پاهایشان را باز کنند. آنها از چنگال‌های خود برای دفاع, شکار کردن, بالارفتن از سطوح, پاره کردن و یا کشیدن اجسامی که دارای پوسته‌ای نرم هستند استفاده می‌کنند. گیر کردن پنجه گربه در سطوحی مانند فرش, موکت یا پارچه‌های کلفت در صورتی که گربه قادر به آزاد کردن خود نباشد می‌تواند موجب آسیب دیدن حیوان شود.

بیشتر گربه‌ها دارای پنج چنگال بر روی پنجه‌های جلوی و چهار یا پنج چنگال بر روی پنجه‌های عقب هستند. این بدلیل یک جهش ژنتیکی کهن است اما با این حال گربه‌های خانگی از تعداد چنگال‌های بیشتری برخوردارند.^[۵]

[ویرایش] رفتارها

[ویرایش] جامعه پذیری

برای گربه‌ها زندگی در نزدیکی انسان (و دیگر موجوداتی که با انسان زندگی می‌کنند) کاملاً به صورت یک همزیستی درآمده و این نتیجه هزاران سال تکامل تدریجی این حیوان است. با این حال اجتماع پذیری گربه به ندرت به نژادهای وحشی این حیوان منتقل شده است. با تمام همزیستی بین گربه‌ها و انسان, رفتار گربه‌ها مشخصاً نشان‌دهنده این است که این حیوان بین انسان و دیگر گربه‌ها تفاوت قائل است (بدین معنا که این حیوان می‌داند که انسان یک گربه نیست یا بالعکس گربه انسان نیست). این تفاوت قائل شدن به خوبی در رفتار و نحوه ارتباط گربه‌ها مشخص است چراکه رفتار و ارتباطات گربه با انسان با رفتار و ارتباطات گربه با دیگر گربه‌ها کاملاً متفاوت است. اما در زندگی یک گربه انسان چه نقشی ایفا می‌کند؟ برخی به این نکته اشاره می‌کنند که از نظر روانی انسان نگه‌دارنده گربه به طوری نقش مادر را برای او ایفا می‌کند. رفتار گربه می‌توانند کاملاً محبت‌آمیز باشد مخصوصا زمانی که گربه از بچگی با فردی بزرگ شده باشد وهمیشه با او رفتار خوبی شده باشد. برخی گونه‌ها مانند Bengal, Ocicat و Manx به طور غریزی بسیار اجتماعی هستند.

گذشته از اجتماع پذیری کلی گربه‌ها, گربه‌هایی هم هستند که به سختی می‌توان آنها را اجتماعی دانست. با این حال با آموزش‌های مناسب و تقویت رفتارهای اجتماعی مثبت حیوان می‌توان در طول زمان, رفتارهای اجتماعی حیوان را افزایش داد.

گربه‌ها در هنگام درگیری خود را بزرگ‌تر جلوه می‌دهند.

[ویرایش] درگیری

در زمان درگیری گربه‌ها, که می‌تواند به خاطر دفاع از خود یا قلمرو, تولید مثل یا افزایش نفوذ باشد گربه‌ها با بلند کردن موهای پشت خود و خم کردن آن به سمت بالا, بزرگ‌تر به نظر می‌رسند و در نتیجه خود را پر ابهت‌تر و خطرناک‌تر نشان می‌دهند. همچنین گربه‌ها این رفتار را در هنگام بازی نیز ابراز می‌کنند. درگیری گربه‌ها معمولاً شامل چنگ انداختن به بدن و صورت حریف و گاز گرفتن است با این حال در این درگیری‌ها به ندرت آسیب جدی به طرفین می‌رسد. معمولاً گربه مقلوب که زخم‌های بیشتری بر روی صورت یا گوش خود دارد از مهلکه می‌گریزد. در برخی موارد گربه‌ها با انداختن خود روی زمین امکان ضربه زدن با پاهای عقب که قوی‌تر هستند را برای خود فراهم می‌کنند. همانطور که گفته شد زخم‌های ناشی از درگیری به ندرت کشنده هستند اما با این حال عفونت در این زخم‌ها اگر بدون مراقب رها شود می‌تواند کشنده باشد.

از نظر جنسیت گربه‌های نر معمولاً در طول عمر خود بیشتر می‌جنگند و درگیری‌های این جنس معمولاً آثار جدی‌تری در پی دارد. گربه‌های ماده معمولاً به خاطر دفاع از قلمرو یا بچه‌های خود می‌جنگند.

[ویرایش] بازی کردن

گربه‌های خانگی مخصوصا بچه گربه‌ها بخاطر علاقه زیاد به بازی کردن مشهورند. این نوع بازی کردن‌ها نوعی تقلید از روش‌های شکار کردن و دفاع است که می‌تواند تمرین خوبی برای بچه گربه‌ها باشد. بسیاری از گربه‌ها از بازی کردن با نخ یا ریسمان و کشیدن آن بر روی زمین نیز لذت می‌برند این خصوصیت در کارتون‌ها, زیاد به نمایش در می‌آید. این علاقه احتمالاً با غریزه شکار در این حیوان رابطه دارد. البته باید به این نکته اشاره کرد که خورده شدن نخ یا کلاف به وسیله گربه می‌تواند موجب مشکلات گوارشی یا حتی مرگ شود به همین دلیل در برخی از موارد برای جلوگیری از خطرات احتمالی جای نخ را با اشعه لیزر عوض می‌کنند البته برخی عقیده دارند که این اشعه‌ها می‌تواند برای چشم‌های گربه مضر باشد اما تاکنون مدرک قطعی که چنین ادعایی را اثبات کند ارایه نشده.

یک گربه خانگی در حال خوردن طعمه.

[ویرایش] شکار کردن

در رژیم غذایی گربه‌ها گوشت نقش اصلی را ایفا می‌کند و این احتمالاً دلیل تخصص ویژه گربه‌ها در شکار است به طوریکه شکار جز اصلی الگوی رفتاری گربه‌هاست. گربه‌ها هم مثل بستگان گربه‌سانشان شکارچیان قهاری هستند. گربه‌ها نیز مخفی شدن و بی‌حرکت ماندن قبل از شکار را به خوبی ببرها و پلنگ‌ها انجام می‌دهند و در هنگام حمله, گردن طعمه را برای گازگرفتن نشانه می‌گیرند و برای وارد کردن بیشترین آسیب از دندان‌های نیش خود استفاده می‌کنند که موجب پارگی شاهرگ گردنی یا خفگی بر اثر گرفتگی نای خواهد شد.

یکی از رفتارهای نسبتاً شناخته شده در شکار گربه, نشان دادن طعمه یا شکار به انسان نگه‌دارنده گربه است. انگیزه این کار دقیقاً مشخص نیست اما ممکن به این دلیل باشد که گربه در این وضعیت به خاطر موفقیتش انتظار پاداش دارد. یکی از نظریاتی که در این مورد ارایه شده این رفتار گربه را بخشی از یک مکانیسم رفتاری می‌داند بدین ترتیب که گربه انسان را بخشی از گروه اجتماعی خود می‌داند و بدین ترتیب می‌خواهد باقی مانده غذای خود را دیگر اعضای گروه شریک شود. یک احتمال دیگر برای توجیه این رفتار می‌تواند به این صورت باشد که بچه گربه‌ها برای اثبات مهارت‌های شکار خود طعمه شکار شده را به مادر خود نشان می‌دهند.

[ویرایش] حمام کردن

گربه ها به خاطر سخت گیریشان در پاکیزه بودن معروفند.آنها با لیسیدن موهای خود، خود را می آرایند،با به کار گرفتن لثه ی خمیده و بزاق دهانشان.همانطور که گفته شد آب دهان گربه قدرت شویندگی و بوزایی زیادی دارد.بسیاری از گربه ها پاک کردن انسان‌ها و بقیه گربه ها را نیز دوست دارند.گاهی آراستن گربه ای دیگر پیغامی است که با آن گربه اعلام می‌کند قصد بالا بردن رتبه خود در گروه را دارد (آراستن برای سلطه گری). گاهی بعضی از گربه ها گلوله ای از موهایی که در اثر عمل پاکسازی در معده شان جمع شده است را برمی گردانند.گربه های بلند موی نسبت به گربه هایی که موی کوتاه دارند بیشتر متمایل به این کار هستند.با خوراندن داروها و غذاهای گربه که دفع گلوله های مو را برای گربه راحت تر می کند و آراستن گربه با شانه کردن مرتب موهای او می توان از این عمل جلوگیری کرد.

[ویرایش] خراش دادن

گربه ها به طور طبیعی تحریک می شوند که مرتبا پنجه های جلوییشان را به سطوح مناسب قلاب کنند و پنجه های عقبی را بکشند،تا آنها را تمیز کنند و پوشش فرسوده ی بیرونی آن را از بین ببرند و همچنین نرمشی به ماهیچه هایشان بدهند.به نظر می آید خراشیدن برای آنها لذت بخش باشد.حتی گربه های بدون پنجه هم حرکات خراشیدن را انجام می دهند و این به آنها رضایت می بخشد، اگرچه نتیجه ی خاصی ندارد.

[ویرایش] بوم شناسی

[ویرایش] محل سکونت

جد گربه‌های اهلی از گربه‌های وحشی آفریقایی است البته گربه‌های وحشی و بومی استرالیایی نیز می‌توان نیاکان نژاد گربه‌های اهلی استرالیا نامید.

گربه‌ها به آفتاب علاقه زیادی دارند و همیشه هنگام روز های افتابی در زیر آفتاب می‌خوابند البته گربه‌ها بدنشان بیشتر از ۴۴ درجه سانتی‌گراد را تحمل نمی‌کند(گربه‌هایی که پوست ضخیمی دارند تا ۵۲ درجه هم تحمل می‌کنند)

اگر از ۳۹ درجه سانتی‌گراد دما بیشتر شود آن‌ها عرق می‌کنند و با آن‌که به آب علاقه زیادی ندارند عرقشان را تحمل می‌کنند.

[ویرایش] غذا خوردن

یک گربه فلزی، اثر هنرمندان ایران در سدهٔ ۱۹.

گربه ها بیش از هزار گونه اند اما بیشتر آنها جانوران کوچک تر از خودشان را می خورند (گربه های بزرگ حتی خرگوش هم می خورند) و علاقه اصلی آنها پرندگان٬ موشها٬ موشهای صحرایی ٬کژدم‌های کوچک٬سوسک ٬ملخ و حیوانات کوچک دیگر است ^[۶]