پانجه‌آ

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

پانجه‌آ یا چنان که در برخی ترجمه‌های فارسی (مانند برگردان گیتاشناسی از اطلس جهان) پانگه‌آ نام یکی از قاره‌های عظیم دوران ماقبل تاریخ است.

[ویرایش] پیشینه

۱۷۵ میلیون سال پیش قاره‌هایی که مجموعه خشکی‌های زمین را تشکیل می‌دهند در یک اَبَرقارهٔ کلان به نام پانجه‌آ کنار هم جمع شده بودند. آفریقا در میانهٔ این همگروهه جای داشت و در واقع برآمدگی شمال غربی آن، پیوندگاه دو قطعه‌ پانجه‌آ، لااورآسیا (دربرگیرنده‌ آمریکای شمالی، اروپا و آسیای شمالی) و گندوانستان (شامل آمریکای جنوبی، آفریقا، آسیای جنوبی، جنوبگان و استرالیا) بود.

در پی وجود این پل خاکی، جانوران کامیاب مانند کیسه داران، که نخستین گروه مهم پستانداران بودند، می‌توانستند در هر گوشهٔ‌ زمین پراکنده شوند. پیرامون ۱۶۵ میلیون سال پیش که روند تکه‌تکه شدن پانجه‌آ آغاز شد، این کار بسیار دشوار گردید.

[ویرایش] تکه تکه شدن

نخستین پاره‌ای که از پانجه‌آ جدا شد شامل قطب جنوب و استرالیا بود که پیرامون ۱۶۰ میلیون سال پیش با هم آغاز به دور شدن کردند. این پاره حامل جمعیتی از کیسه داران بود که گونهٔ نوعی آن دوره ‌است.

بقیهٔ پانجه‌آ ۵۰ میلیون سال دیگر پیوسته برجا ماند و در این دوره گروه تازه‌ای از پستانداران به نام جفتداران پدید آمدند. جفت داران از کیسه داران کارآمدتر بودند و در بیشتر مناطق جهان بکلی جای آنان را گرفتند. ولی نتوانستند به استرالیا برسند و به این دلیل است که آن قاره امروز هم زیادی کیسه دار پرزاد و ولدی دارد.

واژه پانجه‌آ را می‌توان در فارسی به هام-زمین ترجمه کرد. هام در فارسی میانه به معنی همه و مترادف با پیشوند یونانی «پان-» است.

[ویرایش] منبع

بر پایه، داده‌هایی از: مک ایودی، کالین، اطلس تاریخی آفریقا، ترجمه فریدون فاطمی، تهران ۱۳۶۵.