Plutonio

Wikipedia(e)tik

Plutonioa

94 Neptunioa ← Plutonioa → Amerizioa Sm ↑ Pu ↓ (Uqq) Taula periodikoa
Orokorra
Izena, Ikurra, Zenbakia	Plutonioa, Pu, 94
Serie kimikoa	aktinidoak
Taldea, Periodoa, Orbitala	-, 7, f
Itxura	zuri zilarkara
Masa atomikoa	(244) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Rn] 5f6 7s2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 18, 32, 24, 8, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 19,816 g/L
Urtze-puntua	912,5 K (639,4 °C, 1.182,9 °F)
Irakite-puntua	3.505 K (3.228 °C, 5.842 °F)
Urtze-entalpia	2,82 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	333,5 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 35,5 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 1.756 1.953 2.198 2.511 2.926 3.499
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	monoklinikoa
Oxidazio-zenbakia(k)	6, 5, 4, 3 (oxido anfoterikoa)
Elektronegatibotasuna	1,28 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 584,7 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	175 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 6,74 W·m−1·K−1
Soinuaren abiadura	2.260 m/s
Isotopo egonkorrenak
Artikulu nagusia: plutonioaren isotopoak iso UE Sd-P D DE (MeV) DP 238Pu Sintetikoa 88 u SF - - α 5,5 234U 239Pu Sintetikoa 2,41x104 u SF - - α 5,245 235U 240Pu Sintetikoa 6,5x103 u SF - - α 5,256 236U 241Pu Sintetikoa 14 u β- 0,02078 241Am SF - - 242Pu Sintetikoa 3,73x105 u SF - - α 4,984 238U 244Pu Sintetikoa 8,08x107 u α 4,666 240U SF - -
Erreferentziak

Plutonioa elementu kimiko bat da, Pu ikurra eta 94 zenbaki atomikoa dituena. Metal erradioaktibo eta toxikoa da. Elementu arrailkorra da, arma nuklear moderno gehienetan erabiltzen dena. Plutonioaren isotoporik nabarmenena 24.100 urteko erdibizitza duen ²³⁹Pu da. Plutonioa ekoizteko, uranio naturala erabiltzen da. Isotoporik egonkorrena 80 milioi urteko erdibizitza duen ²⁴⁴Pu da, naturan oso kantitate txikietan ageri dena. Isotopo hau Lurrazalean existitzen den atomorik astunena (nukleoi gehien duena) da.

[aldatu] Ezaugarri nagusiak

Plutonioari "metalik konplexuena" deitu izan zaio, eta baita "fisikari baten ametsa baina ingeniari baten amesgaiztoa" ere. Elementu honek propietate fisiko eta kimiko bereziak ditu. Sei alotropo dauzka egoera normalean eta zazpigarren bat presiopean; denek dauzkate energia-maila parekoak, baina dentsitate arras ezberdinak. Oso sentikorra da tenperatura, presio edo egoera kimikoaren aldaketen aurrean, eta fase-trantsizioak gertatzen direnean bolumen-aldaketa dramatikoak jasaten ditu.

Plutonioa zilarkara da forma puruan, baina distira horixka hartzen du oxidatzen denean. Simetria txikiko egitura dauka eta, beraz, denbora igaro ahala gero eta hauskorragoa bihurtzen da. Autoirradiatu egiten denez, kanpotik barrura eta barrutik kanpora zahartzen da. Hala ere, autoirradiazioak plutonioa suberatu egiten du eta honek zahartzea atzeratzen du. Oro har, zahartze-prozesu zehatza oso konplexua da eta ez da ondo ezagutzen.

Plutonioak bost oxidazio-egoera erakusten ditu ur-disoluzioetan:

• Pu(III), Pu³⁺ (urdin argia)
• Pu(IV), Pu⁴⁺ (marroi horixka)
• Pu(V), PuO₂⁺ (arrosa dela esan ohi da; ioi hau ezegonkorra da disoluzioan eta Pu⁴⁺ eta PuO₂²⁺ ekoizten ditu; gero, Pu⁴⁺ ioiak oxidatu egiten du gainerako PuO₂⁺ eta PuO₂²⁺ bihurtzen du, bera Pu³⁺ ioira erreduzitzen delarik. Plutonioaren ur-disoluzioak, denbora igaro ahala, Pu³⁺ eta PuO₂²⁺ elementuez osatutako nahaste bat izateko joera dauka.)
• Pu(VI), PuO₂²⁺ (laranja arrosaxka)
• Pu(VII), PuO₅^2- (gorri iluna); ioi heptabalente hau bakana da eta soilik muturreko baldintza oxidatzaileetan sortzen da.