Χούντα των Συνταγματαρχών
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Χούντα των Συνταγματαρχών, ή Δικτατορία των Συνταγματαρχών, ή απλά Χούντα[1] αναφέρεται στην περίοδο πολιτεύματος δικτατορίας στην Ελλάδα που ακολούθησε το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ιστορική Αναδρομή
[Επεξεργασία] Ιστορικό πλαίσιο
Η ελληνική δικτατορία 1967-1974 θεωρείται διεθνώς ένα ακόμα επεισόδιο του Ψυχρού Πολέμου, στην μάχη μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η προσπάθεια της Σοβιετικής Ένωσης να προσεταιριστεί έθνη που ανήκαν στην Δύση, ενισχύοντας φιλοσοβιετικές και φιλοκομμουνιστικές ομάδες, συχνά οδηγούσε σε αντίδραση απο την μεριά των Δυτικών και κυρίως των Αμερικανών που ήταν επικεφαλής του δυτικού συνασπισμού.
Στο εσωτερικό των χωρών, στις πιο βίαιες περιπτώσεις, αυτή η μάχη κατέληγε είτε σε πλήρη επικράτηση των κομμουνιστών όπως στο Βιετνάμ/Καμπότζη ή σε στρατιωτική δικτατορία των πιο ακραίων δυτικόφιλων εθνικιστών (Χιλή, Αργεντινή). Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπως και στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, οι στρατιωτικοί ανέλαβαν να αντιμετωπίσουν αυτό που εκλάμβαναν ως κομμουνιστικό κίνδυνο με περιορισμό των πολιτικών ελευθεριών και εγκαθίδρυση δικτατοριών. Σε αυτήν την δράση τους είχαν συχνά την σιωπηρή ανοχή έως και σε μερικές περιπτώσεις ανοιχτή συμπαράσταση της Δύσης και κυρίως των ΗΠΑ. [2]
Κατά τον Σάμιουελ Χάντινγκτον η ελληνική δικτατορία δεν πρέπει να αναλύεται ως ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ως μέρος ενός παγκόσμιου παιχνιδιού, μέρος ενός κύματος δικτατοριών. Όπως εξηγεί ο συγγραφέας στο βιβλίο The Third Wave, με πολλές αναφορές στην ελληνική δικτατορία και μεταπολίτευση, ο κόσμος έχει περάσει τρία κύματα αποσταθεροποίησης και δημοκρατικοποίησης[3]. Η Ελλάδα βρέθηκε στο τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού, την περίοδο του 70-80 μαζί με άλλες χώρες όπως οι προαναφερθείσες Ισπανία, Πορτογαλία αλλά και οι Βραζιλία, Παναμάς, Γρενάδα κ.ά.
[Επεξεργασία] Πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στο πραξικόπημα
Τον Ιούλιο του 1965 σημειώθηκε σοβαρό ρήγμα στις τάξεις του κυβερνώντος κόμματος Ένωση Κέντρου, γνωστό στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας με τον όρο Αποστασία του 1965 ή Ιουλιανά. Αφορμή υπήρξε η απόφαση του Γεωργίου Παπανδρέου να αντικαταστήσει τον Πέτρο Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης και η άρνηση του τότε Βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, αν ο διάδοχος του Γαρουφαλιά δεν απολάμβανε της απόλυτης εμπιστοσύνης του.[4]
Ο Γ. Παπανδρέου αναγκάστηκε από τον Κωνσταντίνο να παραιτηθεί στις 15 Ιουλίου 1965. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 1966, ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να σχηματίσει κυβερνήσεις με τη συμμετοχή κατά διαστήματα 48 βουλευτών της παράταξης Ένωση Κέντρου (αποστατών) που εγκατέλειψαν τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ο όρος "Αποστασία" προήλθε από τον χαρακτηρισμό αποστάτες που αποδόθηκε στους βουλευτές της Ένωσης Κέντρου που, υπό την προτροπή του επίσης βουλευτή της Ένωσης Κέντρου Κωνσταντίνου Μητσοτάκη[4], πήραν μέρος ή έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις της περιόδου αυτής. Ο Κωνσταντίνος αρχικά διόρισε πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα με υπουργούς αποστάτες βουλευτές την Ένωσης Κέντρου. Η νέα κυβέρνηση όμως δεν είχε πλειοψηφία στην Βουλή, οπότε σχηματίστηκε άλλη κυβέρνηση υπό τον Ηλία Τσιριμώκο.
Όλη η περίοδος που ακολούθησε την αποπομπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου χαρακτηρίζεται γενικότερα ως περίοδος πολιτικής ανωμαλίας[4]. Στις 21 Απριλίου του 1967 και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου, αξιωματικοί του στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, και συμμετοχή του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Νικόλαου Μακαρέζου κατέλαβαν την εξουσία με πραξικόπημα.
[Επεξεργασία] Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου
Στις 21 Απριλίου του 1967 και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου, αξιωματικοί του στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, και συμμετοχή του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Νικόλαου Μακαρέζου κατέλαβαν την εξουσία με πραξικόπημα.
Έχοντας εξασφαλίσει περίπου 100 τεθωρακισμένα στην περιοχή της πρωτεύουσας, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στη συνέχεια έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ με κωδικό Σχέδιο Προμηθεύς, με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Το συγκεκριμένο σχέδιο προορίζονταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από το στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού[5].
Ο έμπιστος του βασιλιά αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγός Γ. Σπαντιδάκης, αντικαταστάθηκε από τον Οδυσσέα Αγγελή. Ο Αγγελής κάνοντας χρήση του νέου του αξιώματος έδωσε εντολή στο Γ' Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη να εφαρμόσει το Σχέδιο Προμηθεύς σε όλη τη χώρα.
Η μοναδική προσπάθεια για να αντιμετωπιστεί εγκαίρως το πραξικόπημα ήταν από την πλευρά κυρίως του υπουργού Δημόσιας Τάξης Γεωργίου Ράλλη ο οποίος προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον ταξίαρχο Ορέστη Βιδάλη για να κινητοποιήσει το Γ' Σώμα Στρατού (Θεσσαλονίκη). Δεν πρόλαβε, αφού το σχέδιο Προμηθεύς είχε ήδη τεθεί σε εφαρμογή με αποτέλεσμα ο ταξίαρχος Βιδάλης να αγνοήσει το σήμα του Ράλλη.[6]
[Επεξεργασία] Το κίνημα του Ναυτικού
Η αλλαγή του καθεστώτος έφερε ανησυχία στο Πολεμικό Ναυτικό, στις τάξεις του οποίου δεν υπήρχαν οργανωμένοι πυρήνες των πραξικοπηματιών. Η πρώτη αντίδραση του Ναυτικού ήταν να στηρίξουν το Αντικίνημα του Βασιλιά, δηλαδή τον φυσικό τους αρχηγό, στις 13 Δεκεμβρίου του 1967. Ακολούθησαν και άλλες δύο απόπειρες απαγωγής του Παπαδόπουλου, οι οποίες όμως απέτυχαν εξαιτίας εξωγενών παραγόντων.
Απο το 1969 αρχίζει η προετοιμασία και η οργάνωση του κινήματος με κύριο πυρήνα την τάξη του 1948. Η οργάνωση εκτός από Αξιωματικούς του Ναυτικού μύησε και μερικούς αξιωματικούς της Αεροπορίας αλλά και του Στρατού. Σκοπός του κινήματος ήταν η εξέγερση του λαού η οποία θα οδηγούσε στην απαλλαγή από τη Χούντα.
Την άνοιξη του 1973 όλα ήταν έτοιμα. Το κίνημα θα εκδηλωνόταν στις πρώτες ώρες της 23ης Μαΐου. Τις βραδινές ώρες της 21ης Μαΐου υπήρξαν οι πρώτες ενδείξεις ότι το κίνημα είχε προδοθεί. Οι κυβερνήτες των πλοίων διστάζουν να αποπλεύσουν, ακολουθώντας το σχέδιο (το οποίο ήταν περίπου γνωστό στη Χούντα). Στις 23 Μαΐου οι αξιωματικοί τίθενται υπό περιορισμό, ενώ οι πρώτες συλλήψεις δεν αργούν να γίνουν. Στις 25 Μαΐου το πολεμικό πλοίο "Βέλος" παίρνει την απόφαση να αποχωρήσει από την άσκηση του Ν.Α.Τ.Ο. και να καταπλεύσει στο Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, όπου ζήτησε και πολιτικό άσυλο.
Το Κίνημα του Ναυτικού, η σημαντικότερη ίσως αντίσταση μέχρι τότε, οργανώθηκε με σκοπό μόνο την απελευθέρωση του κράτους και όχι μιας απλής αντικατάστασης των δικτατόρων. Ουσιαστικά εξέφραζε τον λαό, αφού ήταν μια επανάσταση του στόλου και δεν ήταν καθοδηγούμενη από κανένα πολιτικό πρόσωπο ή συμφέρον.
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα ήταν η ανανέωση της αντίστασης, αφού από το 1971 η Χούντα είχε δώσει την αίσθηση ότι είχε εδραιωθεί και ότι όλες οι ένοπλες δυνάμεις ήταν με το μέρος της. Αυτός όμως ο μύθος καταρρίφθηκε με την εκδήλωση του κινήματος.
[Επεξεργασία] Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και η αποκατάσταση της Δημοκρατίας
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν συνέβη έτσι ξαφνικά. Ουσιαστικά ήταν η κορυφή του παγόβουνου. Την χρονική περίοδο 1967-1972 η Χούντα με συντονισμένα χτυπήματα είχε καταφέρει να καταστήσει ανίκανους τους φοιτητές να αντιδράσουν μπροστά στις αυθαιρεσίες του κράτους.
Στις αρχές όμως του 1973 το χάσμα μεταξύ κράτους και φοιτητών μεγαλώνει ενώ η κόντρα μεταξύ τους εντείνεται. Η Χούντα των Συνταγματαρχών στην προσπάθεια της να περιορίσει τους φοιτητές βάζει σε εφαρμογή το διάταγμα 1347 για τις επιστρατεύσεις. Η φοιτητική ανησυχία αρχίζει να μεγαλώνει με αποτέλεσμα το Φεβρουάριο του 1973 να γίνει η πρώτη κατάληψη της Νομικής ενώ στις 14 Μαρτίου ακολουθεί και δεύτερη. Σημαντικό ρόλο στην κλιμάκωση της κατάστασης είχε και το μνημόσυνο του "Γέρου της Δημοκρατίας", Γεωργίου Παπανδρέου. Όλα έδειχναν ότι κάτι θα συνέβαινε και τελικά αποδείχτηκε αληθές.
[Επεξεργασία] 14 Νοεμβρίου 1973
Χιλιάδες φοιτητές έχουν συγκεντρωθεί από το πρωί στο κτήριο της Νομικής Σχολής και ετοιμάζονται να κάνουν συνέλευση. Στο τέλος της συνέλευσης πραγματοποιούν πορεία στην οδό Σόλωνος και Πατησίων. Το απόγευμα και ενώ οι φοιτητές παραμένουν στο Πολυτεχνείο, ο αστυνομικός διευθυντής Δασκαλόπουλος και ο εισαγγελέας Σαμήτας διατάζουν τους φοιτητές να διαλυθούν. Οι φοιτητές βρίσκονται σε δίλημμα. Δημιουργείται συντονιστική επιτροπή η οποία και αποφασίζει στις 8.30 μ.μ. την κατάληψη του Πολυτεχνείου.
[Επεξεργασία] 15 Νοεμβρίου 1973
Από τις πρώτες πρωινές ώρες φάνηκε η στήριξη του Ελληνικού Λαού προς τους αγωνιζόμενους φοιτητές. Τρόφιμα, γραφική ύλη και φάρμακα είναι μερικά απο τα εφόδια τα οποία παρείχε ο λαός στους φοιτητές. Το βράδυ μπαίνει σε λειτουργία για πρώτη φορά ο σταθμός των "Ελεύθερων Πολιορκημένων"[7].
[Επεξεργασία] 16 Νοεμβρίου 1973
Ο κόσμος παραμένει στο πλευρό των φοιτητών ενώ οδοφράγματα αρχίζουν να στήνονται στους δρόμους. Οι ασφαλίτες και τα τεθωρακισμένα αρχίζουν να κάνουν την εμφάνιση τους. Οι πρώτες συγκρούσεις με την αστυνομία δεν αργούν να γίνουν ενώ στις 7 μ.μ. ανακοινώνεται και ο πρώτος νεκρός των συγκρούσεων.
[Επεξεργασία] 17 Νοεμβρίου 1973
Τα μεσάνυχτα και ενώ οι φοιτητές επιμένουν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου κάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα τανκ. Ο κόσμος έχει διαλυθεί βίαια ενώ ο καπνός από τα δακρυγόνα κάνει την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Στη 1.30 μ.μ. ο επικεφάλης του Τάγματος Στρατού δίνει διορία να εγκαταλείψουν το κτήριο. Παρ' όλες τις απειλές οι φοιτητές παραμένουν φωνάζοντας συνθήματα: "Κάτω η Χούντα και οι Αμερικάνοι". Στις 2.50 π.μ. ο επικεφαλής διατάζει το τανκ να γκρεμίσει την πύλη του Πολυτεχνείου [8]. Ταυτόχρονα εισβάλλουν άντρες των ΛΟΚ στο χώρο του πολυτεχνείου χτυπώντας αλύπητα όποιον βρουν. Σε μερικά σημεία οι φαντάροι αφήνουν τους φοιτητές να ξεφύγουν. Μέσα σε λίγη ώρα το κτήριο έχει αδειάσει.
[Επεξεργασία] Η σημασία αυτής της Εξέγερσης
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου σηματοδότησε την αρχή του τέλους της Χούντας των Συνταγματαρχών. Έδωσε θάρρος στον Ελληνικό Λαό μπροστά στο δικτατορικό κράτος. Το Ελληνικό Κράτος, για να τιμήσει την Εξέγερση του Πολυτεχνείου, κήρυξε την 17η Νοεμβρίου ως ημέρα μνήμης/γιορτής (σχολική εορτή) για το Έθνος.
[Επεξεργασία] Το τέλος της Χούντας
Η Χούντα τελικά κατέρρευσε στις 24 Ιουλίου 1974 κάτω από το βάρος της τουρκικής εισβολής στη Κύπρο. Η εισβολή στη Κύπρο πραγματοποιήθηκε 4 μέρες νωρίτερα (στις 20 Ιουλίου 1974) και η Χούντα που είχε την ευθύνη για την προάσπιση του νησιού δεν αντέδρασε όπως θα έπρεπε παραπλανημένη από τις διαβεβαιώσεις των αμερικανών και έχασε τον πόλεμο.
[Επεξεργασία] Δείτε ακόμα
- Βέλος Η Ανταρσία του Πολεμικού πλοίου Βέλους το 1973
- Κίνημα Ιωαννίδη, Η ανατροπή του Γ. Παπαδόπουλου από τον Δ. Ιωαννίδη το 1973
[Επεξεργασία] Πηγές άρθρου
- Καράγιωργας Γιώργος, Από τον ΙΔΕΑ στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, Εκδόσεις Ιωλκός, Β' Έκδοση 2003 [1975] ISBN 960-426-315-3
- Κάτρης Γιάννης, "Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα 1960-1970", Εκδόσεις Παπαζήση, 1974
- Παπακωνσταντίνου Μιχάλης, H ταραγμένη εξαετία (1961-1967),Εκδόσεις Προσκήνιο, 1997-98
- Παπαχελάς Αλέξης, "Ο βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας", Εκδόσεις Εστία, 1997 ISBN 960-05-0748-1
[Επεξεργασία] Παραπομπές και σημειώσεις
- ↑ Η λέξη Χούντα έχει ισπανική προέλευση, γράφεται "Junta" και προφέρεται Χούν-τα που σημαίνει "σύνδεσμος" ή "διοικητική ομάδα".Για παράδειγμα η Χούντα της Καστίγια υ Λεόν ειναι η διοίκηση της ομώνυμης αυτόνομης περιοχής 1
- ↑ Σχετικό άρθρο του Ινστιντούτου Κεητο.
- ↑ Samuel P. Huntington The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century University of Oklahoma Press, 1991
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Παπακωνσταντίνου 1998
- ↑ Καράγιωργας 2003
- ↑ Μήνυμα του Ράλλη προς τον ταξίαρχο Βιδάλη
Προς Γ' Σώμα Στρατού. Τούτο να αναλάβη την κοινοποίησιν προς Α' και Β' Σώματα Στρατού. Πρόεδρος κυβερνήσεως και υπουργός Αμύνης συνελήφθησαν υπο επαναστατών. Ευρίσκομαι ελεύθερος εν επαφή μετά Βασιλέως και εντέλλομαι οπως κινήσετε τάχιστα προς Αθήνας δυνάμεις σας κρατούντες εις περιοχήν μόνον τα απαραίτητα δι' ασφάλειαν ταύτης τμήματα. Εάν προβληθεί υπό στασιαστών αντίστασις αύτη δέον εξουδετερωθή αμέσως. Γεώργιος Ράλλης, υπουργός Δημοσίας Τάξεως
- ↑ Συνολικά ο σταθμός λειτούργησε 34 ώρες. Κύριοι εκφωνητές ήταν η Μαρία Δαμανάκη και ο Δημήτρης Παπαχρήστος
- ↑ Οι νεκροί εκείνων των ημερών έφτασαν επίσημα τους 18 εώς 22. Στην προανάκρισή του ο εισαγγελέας Τσεβάς διαπιστώνει από καταθέσεις την ύπαρξη και άλλων 16 τουλάχιστον νεκρών, τα στοιχεία των οποίων είναι άγνωστα. Σε νεότερή έρευνά του το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών καταλήγει στον αριθμό των 23 επώνυμων και 16 ανώνυμων νεκρών.
[Επεξεργασία] Σχετική Βιβλιογραφία
- Καράγιωργας Γιώργος, Από τον ΙΔΕΑ στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, Εκδόσεις Ιωλκός, Β' Έκδοση 2003 [1975] ISBN 960-426-315-3
- Κάτρης Γιάννης, "Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα 1960-1970", Εκδόσεις Παπαζήση, 1974
- Παπακωνσταντίνου Μιχάλης, H ταραγμένη εξαετία (1961-1967),Εκδόσεις Προσκήνιο, 1997-98
- Παπαχελάς Αλέξης, "Ο βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας", Εκδόσεις Εστία, 1997 ISBN 960-05-0748-1
- Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Τα αίτια του απριλιανού πραξικοπήματος, Εκδόσεις Νέα Σύνορα, 1998
- Λώρενς Στερν, Λάθος Αλογο, Εκδόσεις ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ, 1978
