Gardening

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé-ìmọ̀ ọ̀fẹ́

ADENIRAN ADEBAYO SAMUEL

GARDENING (OKO ÀROJE/OKO ETÍLÉ)

Oko Ehinkunle

“Oba làgbè, èmí tí ò jata, èmí yepere, èmí tí o jata, èmí túntún, è bá jé ká sàgbè, ká gbin isu, gbin ègé, ká gbin ewébè séyínkùnlé kí ounje lè sùnwá bò”.

Àpeere yìí fi bí isé àgbè se jé pàtàkì láwùjo àwon Yorùbá, bí àwon baba ńlá wa bá dá oko ní ayé àtijó, wón ń se èyí kí oúnje lè sùn wón bò ni àti wí pé kí won lè máa ní owó láti gbó bùkátà won nínú ilé. Ní òpò ìgbà ni àwon bàbá yìí máa ń ní ìyàwó bí méta, nínú isé àgbè tí wón yóò láàyò.

Kíni a ń pè ní Oko etílé tàbí Oko òròje?

Èyí ni ònà tí a ń gbà se àgbè lónà tí yóò fi máa ní ewébè tàbí oúnje mú ní àrówóto eni, èyí jemó oko etílé tàbí oko àkùrò, láti lè máa fé orísìírísí èfó lóòréékòòrè, tí kò sì ní mú wàhálá kankan lówó, nítòótó, Oko etílé ni a má ń wá ní ìtòsí ilé, a tún lè rí irú oko báyìí ní ojú férémù wa, tàbí ní Òdèdè bí síse àmújúto àwon òdódó eléwà láti lè mú kí ewù bá inú ilé. A tún lè rí irú oko etílé yìí ní bí ilé ìtura, ibi ìgbafé, àti àwon ibi ìse nken ìbáyé lójo sí. Ní iru àkókò yìí a ní láti gba eni tí yóò máa mójú to ogbà náà tàbí àwon òdòdó tí a gbin, àwon wònyí ni a ń pè ni Olùsógbà.

Orísìírísí oko àroje tàbí oko etílé ló wà

(1) Akókó ni oko eja, níbi ni Olutoju yóò ti máa mójú tó àwon eja fún títà pèlú jíje. Oko eja yìí ni èrè lópòlopò fún àwon tí ó bá mo ònà ti wón lè gbe gbà.

(2) Ònà kejì ni oko àkùrò, níbi tí a ti ń gbe orísìírísì ewébè bíi, ewédú, èfó, efó gbàgbá, Sokoyòkòtò, èfó yanrin, èfó tètè Abbl.

(3) Ona keta oko Òdòdó, èyí ni won ń lò lati lè bu iyì kún ilé tàbí ilé ìtura tàbí ibì ìgbafé.

(4) A tún lè ní àwon ònà leun bíi bi a gbin òdòdo sí inú agolo tàbí inú apèrè láti lè gbe sí inú ilé tàbí enu ònà láti lè bu iyì àti èyè kún irú ilé béè’

ÌYÁTO ATI ÌJORA TÓ WÀ NÍNÚ OKO ETÍLÉ ÀTI OKO ALÁDÀŃLA

Ní ònà àti mú kí oúnje máa pò síi ní àwùjo wa ni àwon méjèèjì wà fún. Oko aládàńlá ni èyí to je pé ònà ìgbàlódé ni a gbée gbà, bí lé a lo katakata láti lè fi palè fún oko, sùgbón oko etílé wà fún késébú, fún ìgbàdùn àti láti lè pèsè oúnje fún ìdílé rè nìkan nínú èyí tó lè lo okó àti àdá.

Oko etílé je mó ònà tí a ń gba láti lè jé kí ònà tí owó fi ń wolé gbòòrò àti láti le máa fi se eré idáràya nígbà tí owó bá dilè, sùgbón oko aládàńlá dúró fún ònà tí a n gba sisé tàbí láti lè máa mú owó wolé fún irú eni béè, èyí tó mu lílo ilè tó gbòòrò láti dá oko, sùgbón oko etílé kò nílò ilè púpò, ilè kékere ti tó fún won, ní òpò ìgbà, ni a máa ń wá ònà láti lè mójú tó oko etílé, fún àpeere ònà ìmójúto àdòdó tó wà yíká inú ilé tàbí oko èfó tí wà ni èyìnkunlé.

Ònà yìí jé kó rorùn fún ènìyàn láti le rí ohun tí won ba nilò fún oúnje nígbàkúùgbà, ìdí yìí ni wón fi máa ń so pé “Bí oko kò jìnà, ilá kìí kó”, èyí tó túmò sí pé tí a bá gbìn ilá sí oko èyìnkùnlé, láti lè lo kó èrè rè kò ní jé wàhálà kankan rárá. Ní ayé àtijó, tí arìnrìn àjò bá run ìrìn àjò lo sí ìlú kan, tí o sì rí ohun èso tó jé tuntun níbè, tí kò sì sí ni inú ìlú tirè, yóò gbíyànjú láti mu irú eso yìí wá sí inú ìlú tirè láti gbìn, ní síse èyí, àwon ohun ògbìn ń womú ara won láti ìlú kan sí èkejì.

Ní ìparí isé àgbè kò seé fi owo ró séyìn láwùjo àwon Yorùbá nítori pé wón gbà pé ó ń mú owó wálé, ó sì ń jé kí ètò òrò ajé wa tèsíwàjú pèlú àwon orílè èdè míràn, ìdí nìyí ti won fi máa ń korin kan báyìí pé,

“Isé Àgbè nisé ile e wa.

Eni kò sisé, a máà jalè,

Ìwé kíkó, láì sí Okó àti àdá

Kò ì pé o o o, ko ì pé o o o.