Fotoyiya

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé-ìmọ̀ ọ̀fẹ́

Fótò Yíyà

Fótò yíyà ni ó jè jáde nínú èdè Gíríkì, fótò túnmò sí ìmólè, yíyà túnmò sí yáya nnkan. Ní kíkún, fótò yíyà lápapò túnmò si yíya àwòrán nípa ìmólè.

Fótò yíyà yí kò lè wáyé láìsí àpótí ìyàwòrán tí a fi n ya fótò yí kí ó to wuyì lójú. Àwon onímò ìjìnlè bíi Nicephore Niepce ni odún 1826 ni ó gbá ìmò jo kí àpótí ìyàwòrán yí tó lè wáyé. Sùgbón sáájú àkókò yí ni a ti n rí àwòrán àfowóyà. Èyí mú kí àwon òjògbón bí Ibn al.Haytam (964-1040), Albetus Magnus (1193-1280), Georgea Fabricius (1516-1571), Daniel Barbaro (1560) Wilhalm Homberg se àpèjúwe bí ìmólè se n mú kí àwon kémíkà dá dúdú ní odún 1694 gbìyànjú láti ri wípé won se ero ìgbàlódé tí yóò ma fi àwòràn hàn. Àpapò Àlá àwon òjògbó wònyí bérè síi wa si ìmúse ni odún 1820 tí wón se kéníkà fún Fótò yíyà. Fótò àkókó tí a gbé jáde ni odún 1826 nípa ìrànlówó arákùnrin àrà faransé tí orúko re nje Nicephore Niepce.

Kí tilè ni ìwúlò fótò yíyà ní àwùjo wa lónìí? Fótò yíyà wúlò fún àwon onímò ìjìnlè àti àwon ayàwòrán. Fún àwon ayàwòrán, won máa n lo lati ya nnkan àfojúrí. Ní àwùjo tí a wà yí, olúkúlùkù ènìyàn ni fótò yíyà yí wúlò fún ní ònà kan tàbí ònà mìíràn.

Àwon ológun, olóòpàá àti àwon alàbò n lo Fótò yíyà fún ìsàyèwò àyíká, ìdámò àti fún ìpamó. Fún àwon ènìyàn àwùjo, fótò yíyà se pàtàkì sí won nítorí ó n mú kí wón rántí ipò, àyè àti àkókò tí won fe máa rántí sí ní ìgbésí aye won. Kìí se bé nìkan, ó tún wúlò láti so ìtàn nípa ohun tí ó tí selè sájú àwon ìran mìíràn ti ìtàn náà kò se ojú won. A tún lè lo fótò láti ránsé sí àwon ènìyàn tàbí enìkan tí kò sí ní àrowótó wa. Nípa béè a ó jè kó mò nípa ohun tí ó n selè ní àyíká wa.

A tún lè lo fótò láti se àlejò ní òpò ìgbà, nígbàtí a bá kó fótò fún àlejò láti wò, lópò ìgbà inú irú àlejò béè máa n dùn sí i láti wòó nítorípé gbogbo ènìyàn ni ó fé láti fún ojú lóunje.

Àwon orísi ènìyàn mìíràn máa n lo fótò yíyà fún ara won, ebí won àti àwon òré won. Nígbà tí àwon mìíràn máa n ló lati fi se isé se. Fún àwon ilé-isé, wón máa n lo Fótò yíyà lati fi polówó ojà won tàbí ohun tí wón-n tà. Èyí sì ti mú ìdàgbàsókè bá òpòlópò orò ajé ilé isé ní àgbáyé.

A ní orísi fótò méjì: Fótò oní dúdú àti funfun a si tún ni fótò aláwò. Fótò oní dúdú àti fuinfun ni o kókó wáyé nígbàná-án lóhùn-ún. Sùgbón nígbàtí ìmò-ìjìnlè tè síwájú, ni a se àgbékalè fótò aláwò ti o gbalégboko lónìí yìí.

Bàwo ni a se n ya Fótò? Fótò yíyà kìí se láti sáná mo ènìyàn lójú, sùgbón ó ní mímòóyà. Kí a tó lè ya fótò, a gbódò ti ri wípé enití tí a fé yà ti dúró dáradára ki a to ya irú eni béè. Ònà miràn ti a gbódò mò nígbàtí a bá fé ya fótò nipé: se fótò aláàbò ni tàbí aláworán tí ó délè.

Fótò yíyà ni àwùjo wa lónìí ti wá da ìlúmòóká tí tàgbà tomodé ti wá mo ìwúlò rè. Sùgbón kìí se isé tí a lé ku gbùù se lai mo ìgbésè tí a nílò láti tò. Nítorínáà, ó se pàtàkì fún eni tí ó bá fé fi fótò yíyà se isé òòjó rè mo àpadépayo isé náà tí ó bá fé se àseyorí nínú rè.