Ìkọ́ni

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé-ìmọ̀ ọ̀fẹ́

GBADAMOSI TEMITOPE THOMAS

ÌKÓNI: TEACHING

Kíní a mò sí ìkóni?

Ìkóni túmò si ìlànà ti àhún gbà láti fii òye hàn láti ìran kan dé òmíràn àti láti ènìyàn sí elòmíràn. Ní ìdàkejì èwè, ìkóni lèè túmò sí ìbáwí tàbí ìtósónà láti òdò enití ó ju eni lo. Àmó ki a máa fi òpá pòòlòpoolo pa ejò, ìkón tòní dá lórí ti Òye, Ìmò tàbí Èkó.

Tí bá ní kí a woo bi ìtàn ìkóni sé bèrè, a máa tó òpòlopò odún séyìn. Akòleè so pàtó ibi ti ìkóni ti bèrè, nítorí pé orílè èdè kòòkàn àti àkójopò àwon ènìyàn níbikíbi lóní ìlànà ti wón ń gbá kó àwon ènìyàn tiwon. Sùgbón orílè èdè bíi Gíríìsì (Greece) tí ìsirò ti bèrè, ile Lárúbáwá (Arabia), ile isreeli ati béè béè lo, wa nínú àwon irú ènìyàn tí ó tayo nínú ètò ìkóni. Àmó ètò ìkóni bí a sè mò ti di àtowódówó débi wípé olúkúlùkù lóti gbàá ti wón sì ti fi tún orílè èdè won tò.

Bí a ti se ń kóni se òtòòtò láwùjo, bí ati se lèe kó omodé yàtò sí bí ati se lèe kó òdó lángba béè ni ti òdó langba náà yàtò sí ti àgbàlàgbà. Gbogbo wa lamò wí pé omodé a máa tètè kó èkó láti ibi àwòrán, àwò àti àfihàn. Nítorí ìdí èyí, àwon ìwé tí alákòbèrè bíi aláwìíyé dára púpò fún èkó àwon omodé.

Èwè, tí àwon omodé wònyí bá déé ilé èkó girama ìlànà kíkó àti mímò won yóò ti yàtò díè sí ti ilé èkó alákòbèrè. Ní pele yìí, a óò tí máa fi yé won bá wón se leè fi owó ara won see àwon ohun tí wón ń kó won wònyí, béè gégé ni won oo ti máa gbáradì fún ilé èkó gíga. Ní ilé èkó girama èwè, àwon ohun ti àwon akékò óò máa há sórí – àkósórí àwon akékò yóò din kù, yàtò sí tii ilé èkó ‘Jéléósimi’.

Njé tí abá dé ilé èkó gíga, òpòlopò ìyàtò ni yóò ti wà nínú bi ase ń kóni. Ilé èkó gíga ilé ogbón, ilé èkó gíga ilé òmìnira. Ní ilé èkó gíga akékò ní ànfààní lati se ohun tówùú nígbà ti ó bá fé tí kòsì olùkó tí yóò yèé lówó wò. Ìkóni nílé èkó gíga yàtò gédégédé sí ti ilé èkó girama tàbí alákòóbèrè.

Ní ilé èkó gíga, akékò ló nílò láti se isé jù, nítorí péé; ní òpòlopò ìgbà, olùkó yóò kàn wá láti tó akékò sónà ni, akékò ni yóò se òpòlopò isé fún ra rè.

Ìkóni ni orílè-èdè yi ti dojú kó òpòlopò ìsòro tí ósì ti ń se àkóbá fún ètò orò ajé àti ìdàgbà sókè ilè yí. Tí abá ni kí áwòó láti ìgbà ìwásè fún àpeere, ètò ìkóni dára ni ilé èkó alákòbèrè, èdè Yorùbá ni afi hún kó akékò láti ilè kí àtó kii èdè òmíràn bòó, àmó ni báyìí èdè gèésì ni afi ń kó akékò tí òpòlopò won si ń so èdè Yorùbá nílé. Èyí lómú kí ó jé wípé òpòlopò kò leè so èdè Yorùbá kó já gaara láì má fii èdè gèésì kòòkan bòó, béèni òpòlopò kò sì leè so èdè gèésì dáradára. Òrò wa dàbíi “eni tí ófi àdá pa ìkún, ikún sálo àda tún sonù”.

Kí ń tó fí gègéèmi sílè, gbogbo wa lamò wí pé ni àìsí ìkóni kòleè sí ìmò, ni àìsí ìmò láti ìran kan dé òmíràn; kò leè sí ìdàgbà sókè, ni àìsí ìdàgbà sókè èwè, kò leè sí ìlosíwájú, ìlú tí kò bá sì ní ìlosíwájú ti setán láti parun ni. Fún ìdí èyí a óò ri péé ìkóni jé ohun kan gbógì tí a kò leè fi seré ní àwùjoo wa.

Èkó dára púpò

Èkó lóni ayé táawà yi sé

Èkó lóhún gbéni dépò gíga

Èkó lóhún gbéni dépò olá

Èkó dára púpo

Èkó lóni ayé tí awà yí sé.

ÌTÓKASÍ (REFERENCE)

i. D.F. Odunjo - ‘Alawìye Apa keta’

ii. B. Onibonoje – ‘Iwe Ikoni Yorùbá

iii. White Shear – ‘ Teaching skills’