Motî:sipåde
Èn årtike di Wikipedia.
sipåde u espåde / spåde
I. [v.c.] (codjowaedje)
1. sitårer (on likide). I m' as gougné m' djate, et m' fé spåde li cafè. Dj' a spårdou l' modea d' laecea. Waite a twè di n' nén spåde ti sope. C' est del yô spårdowe (F. Deprêtre et N. Nopère). On dit bén ki l' Bon Diu vént spåde dissu ses teres Ene sacwè ki dsu ls ôtes, il a peu do vudî (ramexhné pa L. Pirsoul). Dj' apice ene loke po tot rnetyî; dji spåde tote l' intche dissu mes doets ("R'nèthî"). F. renverser, répandre.
2. sitårer (totes pititès sacwès). I m' a spårdou l' boesse di pontes (ramexhné pa M. Francard).
3. sitramer (leyî tchaire pattavå). Dj' a spårdou l' fôraedje (F. Deprêtre et N. Nopère). rl a: rispåde, dispåde, sitårer, sitierni. F. éparpiller, disperser. >> sipåde l' ansene u: espåde do fumî; u: espåde li fén u: sipåde les flates: sitramer a l' ansene, sitårer ås flates. On moenne a l' ansene; on l' mete e tas; pu on l' sipåde sol tere (M. Anselme). On ramasséve les flates dins on vî saeyea po les spåde sol corti (M. Anselme). F. épandre le fumier. >> Cwand on spåde li sé, c' est sene di margaye: viye croeyance.
4. diner a tertos. Ele sipåde ses bénfwaits so les målureus. Gn a des flouxhes di doûceurs dins l' cour di bråmint des djins, mins i s' espaitchèt d' les spåde so ls efants ki les fjhèt edaiver (P.J. Dosimont).
5. fé cnoxhe a tertos (ene novele).
6. furler (les liårds). Tos les ptits cwårs di leu vicaedje, vos les spårdoz, come a plaijhi (H. Lerutte). F. gaspiller, dépenser.
II. si spåde [v.pr.]
1. esse kinoxhou pattavå, tot djåzant d' ene novele, d' ene idêye. Li novele a stî rade sipårdowe. rl a: si csåyî, si stramer, si stårer. F. se répandre.
2. wangnî des novelès plaeces (tot djåzant d' on må). So dijh ans, li sida s' a spårdou dins l' monde etir. F. se répandre, s'étendre.
3. (mot d' djeyografe). aveur come sitindêye, tot djåzant d' on payis. L' Årdjintene si spåde inte li Grande Coidlire des Andes et l' Océyan Atlantike. F. s'étendre.
| sipårdaedje u espårdaedje / spårdaedje [o.n.] no d' fijhaedje et no di çou k' est fwait (accion eyet si rzultat) pol viebe "sipåde". F. étalement, dispersion, diffusion.; copurade:
1. (mot d' laborantî) sitindaedje d' on materiå a corwaitî po vey s' i gn a on microbe divins, so ene boesse di Petri. Po tchaeke culteure di microbe, vos froz on dobe sipårdaedje dins les rondès boesses voci.
2. dispårdaedje (lene ki monte et dischinde, dins on grafike, et mostrer les candjmints d' ene sacwè k' on studeye). F. courbe.
3. wangnaedje d' ene maladeye. Li spårdaedje des rovioûles emey les Indyins d' Amerike. F. extension.
4. agrandixhaedje d' on payis. Li spårdaedje di l' Impire d' Alegzande li Grand. F. expansion.
| sipårdeu u espårdeu / spårdeu, sipårdeuse u sipådresse [o.f.n.] li ci (cene) ki spåde (ene sacwè). Ti n' as nén co payî les spårdeus d' fén (J. Coppens). Dji n' a di m' veye veyou ene sifwaite sipådresse di cwårs.
| sipårdea u espårdea / spårdea [o.n.] pitite plaece k' il î crexhe ene sacwè. Dj' a toumé so on spårdea di blancs caclindjîs (L. Pirsoul). rl a: taetche. F. niche, tache.
| sipådrece u espådrece / spådrece [f.n.] (mot d' plafonî) trouwale po spåde li plåsse.