Nicolas Pietkin
Èn årtike di Wikipedia.
Nicolas Pietkin a skepyî e 1849 ey a morou e 1921. C' esteut on scrijheu et on studieu do walon. C' est lu k' a-st enondé li disfindaedje do walon (et do francès) el Walonreye Prûsyinne, siconte do Kulturkampf.
E 1882, il amonte, avou Hubert Scius, l' Årmonak walon del samwinne.
E 1898, il enonde les Måmdiyins a askepyî li Club Walon. Si no d' pene å Club, c' esteut Fré Antoenne (Fré Antône), mins i sinéve å pus sovint ses scrîts "Club Walon" u n' nén siner do tot, di cåze del hagnûlisté do govienmint prûsyin siconte del tuzance walone.
Insi, i va scrire des viyès tchansons foclorikes bråmint e walon ("Ronde del Sint-Djhan", "Li ptite mazete"). Mågré k' i n' mete nén s' no, c' est bråmint li k' a adjinçné in live di tchasons siné Olivier Lebierre "Li lire måmdiyinne", eplaideyes e 1901. Eto des tchansons ene miete politikes. Li pus cnoxhowe est kécfeye : "C' est des canayes, fré Hinri". C' est eto lu l' oteur avou Guillaume Boket di "Todi walon", l' ime del Walonreye prûsyinne.
Da sinne eto, des bokets eplaidîs plik plok, des ratournaedjes e walon, des arimeas ("Onk n' est nén l' ôte"), des des arimeas rilidjeus ("Céncweme"), des arimeas lirikes "Li dierin tchaplet".
Pietkin a ossu scrît des fåves e prôze ("Li leu et li rnåd", "les rivnants marådeus").
Aveut-st apontyî on sistinne d' ôrtografeye do walon måmdiyin (Système d' orthographe pour le wallon malmédien (1899).
A moussî a l' SLLW e 1902.
E 1904, Pietkin sicrît on live e francès : La germanisation de la Walonnie prussienne. Avou ç' live la, on pout dire k' il a fwait del sociolinwince divant l' lete.
Di s' mestî, il esteut curé a Zôrbrôte, la k' il dmoré disk' a s' moirt.
C' esteut l' mononke et li scoleu da Henri Bragard.
On lyi a fwait on monumint a Zôrbrôte, e 1926. Mins ci-cial fourit avaedjî e 1940 pås Nazis, pu rbasti e 1957.
Dispu 2000, li biblioteke do Club walon d' Måmdey poite si no. Gn a eto ene rowe "Nicolas Pietkin" a Lidje.
[candjî] Nicolas Pietkin eyet l' politike prûsyinne "Kulturkampf"
Cwand a yeu stî lomé priyesse e 1875, Cola Pietkin va bouter foû payis, po s' houwer erî del politike oficire. Il ala ezès Bas-Payis.
I n' rivénrè k' e 1977. Come i dnéve li comunion e catchete, il a yeu des rujhes avou les otorités.
Il a stî lomé curé a Zôrbrôte e 1881 mins ricnoxhou fok e 1889.
Nicolas Pietkin n' esteut nén on rezistant direk ås Prûsyins. Il aveut minme fwait ene sitrofe di rawete po-z ecinsî l' Kaizer dins "Walon todi". Mågré çoula, i fourit aresté 1914 et macsådé. I esta-st evoyî å camp d' prijhnî d' Elzenbôre. Laddé, gn aveut des prijhnîs rûsses; il a aprin li rûsse po djåzer avou zels.
A Zôrbrôte, i djheut messe e walon, e francès u en almand; i fjheut catruceme e walon, et dnéve des scoles di francès ås grandès djins, foû-z eures.
