Lîssin (viyaedje)
Èn årtike di Wikipedia.
Lîssin (fr: Lincent, nl: Lijsem), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, k' a divnou intité.
- Limero del posse:
- Asteure : 4287.
- Di 1969 a 1977 : 5958.
- Limero diyalectolodjike : W 4
Sipotaedje des djins : les Fordinîs (mot walon sorcoinrece), ricomprins les Forguinîs (a vey avou l' ovraedje di fjhaedje di for å pwin, avou do tawea).
Po l' etimolodjeye et les vîs scrijhas, riwaitîz dins l' esplicant motî.
Ådvins |
[candjî] No di des plaeces di Lîssin
[candjî] Hamteas et coulots
- Les Broûhires (so plaece Les broûyêres.
- Li Valêye (al Valêye).
- Li Viyaedje.
- Li ståcion (a li Ståcion).
[candjî] Ôtès plaeces
- A vey avou les tchamps.
- A vey avou les bwès.
- Li Bwès d' Pelinne.
- L' åbe di Pelinne.
- Les Håyes Flipe. (la-minme: les Hâyes Flupe).
- A vey avou l' dimorance et l' vicaedje des djins.
- A vey avou les aiwes.
- A vey avou les monts et vås.
- Å Trô (F. rue des Sorbiers).
- Les voyes, tchimins, rowes et rouwales.
- Al måle passe : (F. chavée Malpas, rue Malpas) : schavêye avou bråmint des broûs.
- Li Voye do Ptit-Halet, do Grand-Halet, di Maret, d' Emna.
- Li Voye d' Oû-l'-Grand (la-minme: Oû-l'-Grond).
- Li Voye des scoles
- Li Voye des Bayis
- Li Voye di l'eglijhe
- Li Voye des seurs;
- Li Voye des Grignous.
- Les shijh voyes (la-minme: sî vôyes).
- Al Fåsse Voye.
- Li rouwale Casse.
- Rowe des Gotes
- Li schavêye Djåke (la-minme: havée Djâke).
- Divins les Tournants (la-minme: les toûnonts).
- Nén clairs.
- A Véta.
[candjî] Nos d' måjhons
- Amon Mantin.
- Amon Mitchåd (li tchestea)
- amon Payoûte.
- amon Lantè.
- amon Potiket.
- amon Gozete.
- amon Djôr
- amon Peyote.
- amon Gubele.
[candjî] Istwere
Li dominne di Lîssin fourit dné å tchapite Sint Bietmé a Lidje e 12inme sieke. On-z î cåzéve li flamind disk' å 15inme sieke; a ç' moumint la, gn a yeu tot d' on côp on dispeupmint (62 måjhons e 1437, 21 e 1485), et c' est des familes walones k' el vinît rpeupler. E l' ancyin redjime, Lîssin esteut dins l' dutcheye del Braibant, kimandêye på drossåd d' Djodogne.
[candjî] Economeye
[candjî] Agricoûteure
Grossès cinses di culteure, avou bråmint del betråle a souke; on-z a saetchî al blanke pire dispu l' 18inme sieke disk' å 20inme sieke.
[candjî] Industreyes
Gn aveut ene rilomêye cårire di tawea, el plaece k' on dit "al Pirreye". Li viye eglijhe di Lîssin est basteye avou ces pires la. On bår la k' on taeyive li pire, a stî serêye e 1945. Li tawire esteut manaedjeye del famile Vanhoven.
[candjî] Amuzmints
Dicåces : A Påke, c' esteut l' dicåce al Valêye et al Fiesse-Diu, c' esteut al Brouhire.
Dinltins, gn aveut des coûsses di tchvå d' labour.
[candjî] Lingaedje des djins
[candjî] Istwere des lingaedjes
Dins l' vî vî tins, li flamind, mins l' walon dispu l' 16inme_sieke.
[candjî] Accint walon d' Lîssin
Lîssin est metou a tchvå sol Payis d' Nameur eyet l' Payis d' Lidje, mins gn a bråmint dpus d' piceures di Nameur ki d' Lidje.
- Accints :
- Li betchfessî å est bén prononcî come e daenwès, minme po les sons "ê", é et in : pré => li Pråy Mitchåd.
- Les AN si prononçnut ON come sovint, el Hesbaye : ansene si dit oncine.
- Li betchfessî OE si prononce "û" (come di Hu al Viye Såm).
- Les betchfessîs XH & SCH si prononcèt CH u H (sorlon les djins) : schiele : on prononce chwèle (come a Nameur) et hèle (come a Lidje).
- Li betchfessî JH ni s' prononce nén H, mins nén J nerén : c' st on fondou H : nåhi si prononce nåy
- L' Oyon OU/U si prononce U, come a Nameur : cou, coulot si prononcèt cu, culot.
- Li betchfessî AE si prononce A, come a Nameur: coraedje, viyaedje si prononcèt coradje, viyadje.
- Li betchfessî EA: Bea, tchapea, vea, tchestea si prononcèt bia, tchapia, via, tchestia u tchestê.
- Li cawete -ire si prononce -êre, come a Nameur : prandjire si dit plandjêre.
- Li cawete -ene si prononce -ine : oncine, fordine (ansene, fordene).
- Motlî :
- on dit "vaici" (come a Nameur) mins on comprind "cial" (come a Lidje).
- del nute : del nêt, del nint (come a Nameur)
- betråle : pétråles
- On såverdea si dit purade gros-betch.
