Jean de Lathuy
Èn årtike di Wikipedia.
Jean de Lathuy (e walon, on dvreut dire Djihan d' Låtu), a skepyî e 1906 et a morou diviè 1980. I dmoréve a Djiblou. C' esteut on scrijheu e walon, aidant d' procureu do rwè di s' mestî.
Il a vudî: deus ramexhnêyes d' arimeas: "Les djårdéns sins voyes" (1930); eyet "Les set petchîs capitås" (1937).
Di 1950 a 1958, il a eplaidî ene cintinne di fåves di Lafontinne dins Le courrier de l' Orneau, ene pitite gazete di Djiblou. So les minmes trevéns, ses tecses sont cobén replaidîs dins les Cayés Walons.
Si prôpe coleccion des Cayés Walons, a stî dnêye pa si eritî a Lucyin Somme, k' aveut vnou dmorer, lu eto, a Djiblou.
Ådvins |
[candjî] Tinmes et tecnikes.
[candjî] Tecnikes d' adjinçnaedje do powinme
- Il eploye do shijh-pîs u do ût-pîtaedje.
- Onk des prumîs fjheus d' arimeas ki s' sieve del tecnike di fé des rimes avou des mots metous å cminçmint del fråze u del fråzlete. Metans:
- Come i sont-st anoyeus ! Leu hinne.
- S' aclape su zeles come ene fîflinne.
ucobén
- I n' prind k' do noer cafè et sait
- Cobén d' grains est çk' il è fåt moure.
[candjî] Les tinmes
Dins tos ses prumîs scrijhaedjes, c' est des sudjets a vey avou li rlidjon catolike (les doze sitåcions do tchmin d' croes; l' Assompcion; les set petchîs capitås.
[candjî] Jean de Lathuy eyet li rfondaedje.
Jean de Lathuy inméve bén les beas mots, il voeyeut voltî l' beaté. Po ses scrijhaedjes, Jean de Lathuy:
- aléve rapexhî des mots d' Lidje (sûti, påjhûle), di Nivele (terchedon) et d' ôte pårt, cwand i trovéve k' il estént pår pus walons ki les cis k' il oyeut dins s' payis (intèlijant, calme, entrëtans). Sorlon li scole diyalectolodjike, les mots walons divnut dmorer "otintikes". Si n' ont i nén l' droet do voyaedjî.
- erîléve les spotchåvès voyales, minme dins les mots calkés setchmint do francès. Metans "dozinme sitåcion", eployî pa Di Låtu dins l' motî rlidjeu, "n' est nén diyalectolodjike" (M. Piron). Sorlon les diyalectolodjikes, i fåreut wårder li calcaedje setch do francès "dozinme ståcion".
- riwalonijhive sacwants mots calkés do francès po fé ses arimeas, et nén "atestés pa temons": affable => afiåve.
Eto, li Djhan d' Låtu pout esse loukî come èn anonceu do movmint des rfondeus.
[candjî] De Lathuy a-t i fwait avou ls Almands ?
De Lathuy esteut foirt crustin; il esteut mårlî a Djiblou. On pout dire ki c' esteut èn "efoufyî do bon Diu". Come les Recsisses estént eto foirt crustins, nén merveye k' i s' åye bén etindou avou zels. Mins après, on lyi fjheut fé des sacwès padrî s' dos. Après l' guere, on l' a fwait passer po on traite; et i n' cåzéve pus a nolu.
