Bayamont

Èn årtike di Wikipedia.

Bayamont (fr: Baillamont), c' est èn ancyinne comene del Walonreye, rebané avou Bive (mins k' aveut ddja stî rebanêye avou Wajî li 26 di djulete 1964, divant les grands rebanaedjes di 1977).

• Dimorants: Bayamonès, Bayamonesses (so plaece: Bayamounês).
• Limero del posse: 5555
• Limero diyalectolodjike: D 131
• Eplaeçmint sol Daegn: 49°54'N - 5°01'E

Li pårotche di Bayamont est dicåctêye a Sint Antoenne. Eto, c' est l' sint Antoenne li moenne li dicåce : c' est li dimegne après l' 13 di djun (on n' rimagne nén l' sint).

Les Bayamonts, c' est eto li spotaedje des djins d' Vireu-Walran.

Ådvins 1 Istwere 2 No di des plaeces di Bayamont 2.1 Ôtès plaeces 3 Tuzance walone

[candjî] Istwere

Bayamont, c' est on boket del Wendeleicus Mansus, on fî diné på Ptit Pepin (Pépin le Bref) a Åbri (Alberik). Pus tård, ci Åbri la va divni abé di Ståvleu, et ridner ç' tere la a l' abeye di Ståvleu, ki va bénrade divni Principåté d' Lidje. Çou ki fwait k' on-z î djåze walon, et nén tchampnwès, come di l' ôte costé di Smwès (Mambe, Bôhan).

Li ban d' Bayamont a stî rebané avou Wajî li 26 di djulete 1964, pwis a passé (avou Wadjî) al comene di Bive tins des grands rebanaedjes di 1977.

[candjî] No di des plaeces di Bayamont

[candjî] Ôtès plaeces

• A vey avou des tchamps, des prés et des sårts:
  • Beatchamp (so plaece, asteure, Bôchamp).
  • li Sclozea (so plaece: lu Sclozê).
  • li Gon des sårteas (so plaece: saurtês).
  • les Waibes (so plaece: wêbe u wèbe), li Waibe di Waeripré (so plaece: Warimpré), li Waibe do Fayi, li Waibe del Croejhete, les Waibes des eclôs, li waibe do rviersoe (so plaece: la wébe do ranversou), li Waibe del Voye, li Waibe des Shijh Djoûs.
  • Li Rou (so plaece: lë Ro; so les viyès mapes, il est scrît: Le Rot). C' est on bwès k' est vijhén d' èn ôte bwès k' on lome li Gon des Sårteas. Etur ces deus bwès la, gn a l' rixhea del Vaene ki vént d' Såcere. Dilé ç' rixhea la, gn aveut on vî tchmin k' aléve a Såcere et gn aveut des prés tot do long, did la: li no "Etur les Bwès".
  • Paxhis: li Paxhi do Foirt (so plaece: pachi dou Fôrt), li Paxhi do Pourcea.
• A vey avou des åbes et des bwès :
  • Li Côre, les Côretes (so plaece: les Couriètes).
  • Li Franc Bwès.
  • li bwès d' Rotches.
  • li plate virêye (so plaece: la plate Virée).
  • Al Hé.
• A vey avou des åbes et des bwès :
  • Al Bôre do Rnåd.
• A vey avou des dmorances et l' ovraedje des djins.
  • a Djåminot (bwès)
  • Dizeu les toets (so plaece: Dzeu les tèts).
• A vey avou des aiwes :
  • Fontinnes: Rafontinne (fontinne ås rinnes), ås Fontinnes, les Fontinnes ås bûs (so plaece, asteure, "å bure").
  • Fossés: Li ronde Douve, li Fossé del Waibe; li Rondea (so plaece: lu Rondia),
  • Wés: Les wés, Les Cricwés (so plaece: Cricwès),
  • Rixhots: Al Tchenvire (so plaece: tchanvire) (plaece metowe tot do long d' on rixhot, ki s' a lomé, après, do minme no), Ourri (so plaece: oûri, ri d' Our), les Goteas (so plaece: les Goutês).
  • Ancyinnès fagnes: Ås Fagnes, Florifwè (so plaece: Fèrifwè, Flërifwè), Ramlot (al fagne Ramlot), li Setche plaece (pask' ele aveut stî assouwêye).
  • Vevîs: li Vevî del hazete (so plaece: vivî d' l' azète),
• A vey avou les tienes et les vås :
  • Li Tiene Moton (so plaece: tchène Mouton).
  • å Pirdjea (pus hôte plaece do viyaedje),
  • li Monti (so plaece: ou Monti).
• A vey avou l' istwere. (frontires, bårire, batreyes)
  • Li Bårire (winaedje di Mon Idêye).
• Ôtès sacwès et målåjhminces :
  • Ourpi (prononcîz oûrpi).

Sourdant: Louis Baijot & Yvon Babazon, avou leu-z åjhmince.

[candjî] Tuzance walone

• Sicrijheu e walon: Bayamont est l' payis ki Louwis Baidjot a vnou å monde.

• Accint walon d' Bayamont: metou e payis d' ersè; li spotchåve voyale est "ë", come a Bietris (djë n' a vë pës = dji n' è vou pus); rifrancijhaedjes avou AN des oyons walons IN et ÉN: djë vanrè (dji vénrè), doul pacyance (del pacyince); prono pårtixhrê: "a", "a-n" (vous a-n aurez = vos nd åroz); årtike pårtixhrê femrin doul (del); codjowaedje des rwaitants di l' indicatif prezintrece avou -at (i tchantat = i tchantèt); pol cawete -ea, aschate inte l' Årdene et l' Namurwès (Pirdjê, Saurtê, mins Rondia). Dins sacwants mots, li betchfessî å est dizo l' disfondowe ê (êje = åjhe; tchêr = tchår, mwêjon = måjhon).