Laurasiyop
Se Vükiped: sikloped libik
Laurasiyop äbinon lekontinän, kel brefabüiküno ädabinon as bal dilas lekontinäna: Pangeyop, kel isliton dü fin Mesozoiga. Älabon dili gretikün kontinänas lafasfera nolüdik nutimik: Laurentiyop (dil gretikün Nolüda-Meropa), Baltikop, Siberiyop, Kazakstaniyop e els craton Nolüda- e Lofüda-Tsyinänik.
Ninäd |
[redakön] Süikam
Dö Laurasiyop sevädon as pubod mesozoigik, atimo cedoy, das kontinäns „ot“, kels äfomons Laurasiyopi, leigo idabinons as lekontinän pos slitam Rodiniyopa bü yels za 1 000-balions; ad vitön kofudi ko lekontinän Mesozoigik, panemon „Rulaurasiyop“ („Proto-Laurasia“). Pakredos, das Rulaurasiyop no ädönusliton bü iyumon ad kontinäns sulüdik, ko kels ifomon lekontinäni bü-Kambriumik: Pannotiyop, kel äbleibon dabinön jü prim Kambriuma.
[redakön] Slitam e Dönufomam
Dü Kambrium, Laurasiyop äblibon cifadilo in topäds kveatorik. Pos tim at äprimon ad slitön: Nolüda-Tsyinän e Siberiyop äsveamons nolüdio (ärivons topädis nolüdikum, ka uts, kö dü yels büik 500-balion kontinäns ädabinons). Dü Devon, Nolüda-Tsyinän ätopon nilü Larktikän, kö äblibon dü gladatimäd Karbona, bü yels vü 300- e 280-balions. No dabinons ye klülabots tefü gladädam kontinänas nolüdik dü Karbon. Ün period koldik at, Laurentiyop e Baltikop äkobikons, kelos äfomon belemi: Appalachians ed i kolataleseatöps legretik, kels binons adelo stab konömavik topädas soäs tat Lamerikänik: West Virginia, äsi dils Regäna Pebalöl e Deutäna.
Siberiyop ämufon sulüdio, ed äyümon oki ad Kazakstaniyop: topäd kontinänik smalik, dö kel tikoy atimo, das pijafon dü volkanam vemöfik Silura. Ven kontinäns tel at äkobikons, Laurasiyop tio pädönufomon; primü Triat, el craton Lofüda-Tsyinänik ya iyümon oki ad Laurasiyop pädönufomöl dü äkobojokon ko Gondvanop ad fomön Pangeyopi. Nolüda-Tsyinän äbinon, dü äsveamon sulüdio de topäds Larktik, kontinän lätik ad yümön oki ad Pangeyop.
[redakön] Slitam lätik
Bü yels za 200-balions, Pangeyop äprimon ad slitön. Vü dils lofüdik (Nolüda-Merop) e nolüda-vesüdik (Frikop), sean nulik päfmon: Latlantean, do Gröneän (kel nog äyumon ad Nolüda-Melop) e Yurop nog äbinons kobü od. Slitam, kel äfomon Yuropi e Gröneäni äjenon bü yels za 60-balions (dü Päleotsen). Laurasiyop fino äsliton, äfomölo kontinänis tel (ma kels pänemon): Laurentiyop (atimo Nolüda-Merop) e Yurasiyop (nen Lindän e Larabän). Se els cratons, kels ifomons Laurasiyopi, mödiküns bleibons yumön ad on adelo, do prim slitama nog jenon in topäd laka: Baikal.
[redakön] Reidolös i
- Alfred Wegener
- Avalonia
- Sveamam kontinänik
- Gondvanop
- Laurasiatheria
- Pangeyop
- Plate tectonics
- Seafloor spreading
- Lekontinäns
