Phạm Thị Trân
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Phạm Thị Trân (926 - ?), hiệu là Huyền Nữ, là nghệ sĩ thời nhà Đinh và nhà Tiền Lê trong lịch sử Việt Nam, được coi là bà tổ nghề hát chèo. Bà quê quán ở Hồng Châu (thuộc hai tỉnh Hải Dương và Hưng Yên ngày nay).
[sửa] Ưu bà
Theo sử sách, Phạm Thị Trân sống vào thời Đinh Tiên Hoàng và Tiền Lê (Lê Hoàn). Là người phụ nữ nhan sắc, lại có tài múa hát, bà luôn giữ vai trò chủ chốt trong các nhóm, các đoàn đi múa hát và làm trò thời đó. Lời ca tiếng hát của bà được dân gian ca ngợi thành thơ:
- Múa hát như muốn hát bàn đào
- Hát giục mây bay, giục gió ào
- Tiếng hát kinh hồn quân bạc ác
- Lời than làm nhỏ lệ đồng bào
Vua Đinh Tiên Hoàng đã cho mời bà về kinh đô Hoa Lư và phong cho bà chức Ưu Bà, chịu trách nhiệm dạy quân lính múa hát, đánh trống, gẩy đàn, diễn các tích trò, lúc đó gọi là hát trò nhời hay gọi là hát chèo.
Cách rước trống chèo nhà Đinh của bà Phạm Thị Trân có sức cổ vũ lớn đối với tinh thần chiến đấu của quân sĩ. Nghệ thuật hát chèo manh nha từ thời đó. Cả vùng quê rộng lớn Hải Dương, Hưng Yên ngày nay phát triển hát chèo.
Khi bà mất, nhân dân đã tôn bà là Bà tổ của nghề hát chèo. Trong các nhà thờ, chùa của các làng bài vị thờ bà thường đặt chính giữa.
Hàng năm cứ đến ngày 18/2 âm lịch, tại Hải Dương lại tổ chức giỗ Bà tổ của nghề hát chèo. Ngày nay vào đầu xuân, nhân dân vùng Hải Dương, Hưng Yên lại tổ chức hội làng, trong đó hát chèo giữ một vai trò quan trọng, là linh hồn không thể thiếu của ngày hội.
Nơi đây sau này đã cung cấp cho ngành hát chèo Việt Nam những nghệ nhân ưu tú, tài ba và góp phần truyền thụ cho thế hệ sau thừa kế một nền nghệ thuật dân tộc độc đáo đã đi vào đời sống của nhân dân Việt Nam.
