Bùi Huy Bích

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Bùi Huy Bích (1744-1818), tự là Hy Thương, hiệu là Tồn Am và Tồn Ông, là một danh nhân, danh sĩ người Hà Nội, từng giữ chức Tham tụng (tương đương chức thủ tướng) trong triều đình dưới thời vua Lê-chúa Trịnh.

Mục lục

1 Tuổi thơ
2 Khoa cử
3 Làm quan
4 Thơ văn
5 Xem thêm

[sửa] Tuổi thơ

Ông sinh ngày 28 tháng 8 năm Giáp Tý (1744), quê làng Định Công, Hà Nội. Ông là cháu 5 đời của Tiên Quận công Bùi Bỉnh Uyên, cháu 7 đời của Quảng Quận công Bùi Xương Trạch. Cha ông là Bùi Dung Tôn, hiệu Trúc Viên cư sĩ, dạy học ở nhà.

Thuở nhỏ Tồn Am thể chất kém, thường đau ốm luôn, bề ngoài có vẻ "lỗ độn" nhưng trong lại có khiếu thông minh.

[sửa] Khoa cử

Thuở nhỏ ông học ở nhà, 17 tuổi theo học Nguyễn Bá Trữ. Năm 19 tuổi, đi thi đỗ ngay hương cống nhưng trượt thi hội vào năm sau. Ông về học tiếp bảng nhãn Lê Quý Đôn, nhưng bất mãn trước cảnh xã hội nên không theo tiếp con đường tiến sỹ. Mãi năm ông 25 tuổi (1770) ông đỗ thi hội rồi đỗ thi đình, đỗ hoàng giáp - hạng tiến sĩ thứ tư sau trạng nguyên, bảng nhãn và thám hoa.

[sửa] Làm quan

Thi đỗ hoàng giáp, ông được trao giữ chức Hàn lâm viên hiệu lý, lên chức Thị Chế (năm 1771), rồi được thụ chức Thiêm sai phủ liêu Tri hộ phiên, kiêm chức Đông các Hiệu thư.

Năm 1777, ông vào lĩnh chức Đốc đồng Nghệ An rồi lại phụng sai vào Thuận Hóa tuyên dụ. trong thời gian này ông đã có công bình loạn giặc Mường Thai ở miền tây Nghệ An.

Sau công trạng đó, năm 1780 ông được thăng lên Hiệp trấn Nghệ An kiêm thụ lĩnh chức tham chính. Đến năm Tân Sửu (1781) được chúa Trịnh Tĩnh Vương triệu về triều, trao cho chức Nhập thị Bồi tụng.

Ông là người đã đứng ra can gián Trịnh Sâm khi ông này định bỏ con trưởng lập con thứ, nhưng không thành. Chính vì lập con út nên đã xảy ra loạn trong triều. Sau xảy ra nhiều chuyện, lại do ngờ vực, ông từ quan về dưỡng bệnh tại phường Bích Câu, Hà Nội.

Khi Nguyễn Huệ lên ngôi vua có mời các danh thần nhà Hậu Lê ra giúp nước nhưng ông không hợp tác. Đến đời Gia Long ông được trọng đãi nhưng ông vẫn xin được sống an nhàn ở quê.