Lapaha
Mei he Wikipedia
Ko Lapaha ko e kolo lahi ia ʻi he vahe hahake ʻo Tongatapu, tafaʻaki fangaʻuta ʻi he Hala Tāufaʻāhau ʻi he vahaʻa ʻo Tatakamotonga mo Talasiu. Ko hono hingoa ʻoku tupuʻanga taha mo Labasa ʻi Fisi. Ko Lapaha ko e kolomuʻa ʻo Tonga he onoʻaho mo e kolomuʻa ʻo e vahe hahake he onopooni, kae naʻe fakataha mo Tatakamotonga pea ʻoku na ui ko Muʻa, mo hono hingoa pauʻu ko Pakimoetoʻi pe Kolokakala pe Kolosalusalu pe Koloveʻeveʻe mo e hā fua.
ʻI he onoʻaho ʻi Lapaha naʻe ʻafio ʻa e Tuʻi Tonga pea naʻe meʻa ʻa ʻene houʻeiki. ʻI taimi ki mui (~1470) naʻe meʻa foki ʻi ai ʻa e Tuʻi Haʻatakalaua, kae naʻe toe pē maʻana ʻa e matātahi ʻo e fangaʻuta. Ko ia ai ʻoku ui ʻa e houʻeiki ʻo e Tuʻi Tonga ko e Kauhalaʻuta pea ko e houʻeiki ʻo e Tuʻi Haʻatakalaua pea ki mui ange (~1600) ʻo e Tuʻi Kanokupolu foki ko e Kauhalalalo.
ʻOku lahi ʻa e ngaahi ʻotu langi ʻi Lapaha.
Ko e tofiʻa ʻo Kalaniuvalu. Latitute longitute: 21°179 tonga 175°115 hihifo