Kola
Mei he Wikipedia
Kola | ||||||||||||||||
Fakafaʻafaʻahinga fakasaienisi | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Hingoa kakato lōua | ||||||||||||||||
Citrus aurantium L. Hingoa lea fakapilitānia: Sour/bitter orange, Seville orange |
||||||||||||||||
Vakai ki he tala fakalahi:
Commons & Wikispecies |
Kola | ||||||||||||||
Fakafaʻafaʻahinga fakasaienisi | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
Hingoa kakato lōua | ||||||||||||||
Sorghum halepense (L.) Pers. Hingoa lea fakapilitānia: Johnson grass |
||||||||||||||
Vakai ki he tala fakalahi:
Wikispecies |
ʻOku ua ʻa e ngaahi ʻakau ʻoku ui ko e kola ʻi Tongá ni.
- Ko e fuʻu ʻakau lahi ia, ʻoku tatau mo e Citrus vulgaris, mo e hono foʻi fua, ʻoku meimei tatau mo e ngaahi moli kae siʻi ange mo e mahi ange.
- Ko e faʻahinga mohuku, ʻoku tui ʻe he kau saienisi ʻe taha ko e Sorghum sudanense ia, pea ʻikai ko e S. halepense. Ko hono ʻuhinga tatau ko e Andropogon halepensis. ʻOku ngāueʻaki foki maʻa e Sorghum bicolor, ko e faʻahinga kehe (pe tatau ?), ka meimei tatau ʻene ʻasi. Taimi ʻe niʻihi ʻoku ui foki ko hana, kā ko e mohuku kehe ia.
Ko e mohuku ko e ʻakau vaoa taʻefiemaʻu ʻaupito ia. ʻOku ui ko e ʻakau kovi ʻoku mafola mo tupu vao ʻe he palemia ʻi 1927 (lao fakalahi 1988, vahe 128) maʻa Haʻapai mo Vavaʻu, pea ʻi 1929 maʻa Niuatoputapu mo Tafahi.
Contents |
[fatuʻi vahe] Ngaahi faʻahinga kehekehe
[fatuʻi vahe] Hingoa ʻi he ngaahi lea kehe
- moli uʻu (lea fakahaʻamoa, Citrus aurantium)
- tarapī (lea fakakuki, Sorghum bicolor)
[fatuʻi vahe] Toe meʻa kehe
Tokua naʻe ʻomi ʻa e ngaahi tenga ʻo e kola mohuku ki Tongá ni ʻi he kola hoosi.
[fatuʻi vahe] Tataku
- http://www.hear.org/pier/species/sorghum_halepense.htm
- Hokohoko ngaahi ʻakau; Vaʻa fekumi ngoue Vainī
- Tongan dictionary; C.M. Churchward
- Multipurpose trees for agroforestry in the Pacific islands; R.R. Thaman, C.R. Elevitch, K.M. Wilkinson