Induktiwlik

From Wikipedia

INDUKTIWLIK (lat. Indiçtio-gönükdirme, inetleme) - elektrik zynjyrýýn magnit häsiýetlerini aňladýan fiziki ululyk. Geçiriji konturda akýan tok töwerekdäki giňişlikde magnit meýdanyny döredýär, şonda konturyn içinden geçýän magnit akymy (F) togun güýjüne (I) göni proporsionlardyr: F=LI Proporsionallyk koeffisientine (L) I. ýa-da konturyn samoinduksiýa koeffisienti diýilýär. I. konturyn ölçeglerine we formasyna, sheýle hem onuň ýerleşen seredasynyň magnit syzyjylygyna baglydyr. Birlikleriň halkara sistamasynda (seret) I-in birligine genri (gn) diýilýär. SGS birlikler sistemasynda (seret) I-in uzynlyk ölçegi bar, shonun üçin hem bu sistemada I-in birligine sm diýilýär döreýän somoinduksiýanyn ehg-I (E) I-in üsti bilen anladylýar: <img src="http://img246.imageshack.us/img246/5398/drobjg8.jpg"> (-togun wagtyn dowamynda üýtgemegi). Togun berlen güýjünden I. togun magnit meýdanynyň energiýasyny (w) kesgitleýär: <img src="http://img142.imageshack.us/img142/8398/drob2xq4.jpg"> I.näçe köp bolanda, tokly konturyn toweregindki ginishlikde jemlenýän magnit energiýasy hem shonça köpdür. Eger elektriki we mehaňyky hadysalaryň arasynda menzeshlik bar bolsa, onda magnit energiýasy kinetiç energiýasy: <img src="http://img143.imageshack.us/img143/7769/drob3ln9.jpg"> Bilen deneshdirilmelidir (bu ýerde m=jisimiň massasy, W=onuň hereketiniň tizligi) . Diýmek I. massasynyň roluny tok bolsa tizliginiň roluny oýnaýar. Netijede I. togun inersiýa häsiýetlerini kesgitleýär.