Sardanapal

From Wikipedia

Eugène Delacroix. Sardanapalova smrt. Ulje na platnu. 392 x 462 cm. Louvre.

Sardanapal (latinski Sardanapalus) je je, prema antičkim izvorima, bio posljednji vladar Asirskog Carstva.

Prvi spomen Sardanapala datira oko pola milenijuma iza propasti Asirije, a nalazi se u historijskom djelu Diodora. Ono se, pak, poziva na danas izgubljene fragmente knjige Persica Ktesije s Knida iz 5. vijeka pne., a čiji je autor navodno imao uvid u službene, autentične perzijske historijske spise.

U Diodorovom djelu je Sardanapal opisan kao najmoćniji i najbogatiji vladar Bliskog Istoka, ali i ličnost koja je toliko uvjerena u svoju moć, da se potpuno odala užicima, i to onim "najizopačenijim", te potpuno zanemarila vladarske poslove upravljanja državom. Suočeni s lijenim, "ženskastim" i izopačenim vladarom, njegovi su babilonski podanici podigli ustanak te ga opsjeli u asirskoj prijestolnici Ninivi. Suočen s padom svog grada, Sardanapal je zapovijedio da mu se pobiju sve sluge i priležnice, uništi sve njegovo blago, a potom zapali palača u kojoj je izgorio. Tako je na dramatičan način nestalo moćno Asirsko Carstvo koje je vijekovima bilo dominiralo Bliskim Istokom.

Antički, a i kasniji historičari su Sardanapala poistovjetili s Asurbanipalom, posljednjim velikim asirskim kraljem. Njegova je sudbina poslužila kao model na osnovu koga su na Zapadu stvoreni stvoreni negativni stereotipovi koji se vezuju uz Orijent - hedonizam, dekadencija, razvrat i despotizam.

Sardanapal je izazvao posebno zanimanje kod romantičara. Tako je Lord Byron od njega načinio protagonista istoimene tragedije, a ti su motivi kasnije znamenitom francuskom slikaru Eugeneu Delacroixu poslužile kao motiv za znamenitu sliku Sardanapalova smrt.

Historijski podaci dobiveni arheološkim istraživanjem i dešifriranjem klinopisa u 19. vijeku, pak, ukazuju da Sardanapal - ako je postojao - definitivno nije bio Asurbanipal. Historijska ličnost koja najviše odgovara tom opisu jest njegov stariji brat Šamaš-šuma-ukin, koji se kao vazalni kralj Babilona 652. pne. pobunio protiv Asurbanipala i godine 648. pne. prilikom završetka opsade skončao zapalivši vlastitu palaču kako njegovom bratu ne bi pala u ruke.