Gosos
Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Cantu devotzionale e/o paralitùrzicu in onore de sos santos o de Nostra Sennora. Su tèrmine gosos e sas variantes suas gotzos e cozos difusas in sa parte setentrionale de s'ìsula derivant dae su castillanu gozos, cando chi sas variantes de sa parte meridionale gogius, gocius, cogius derivant dae su catalanu goigs. Ambos tèrmines ibèricos arribant deretos dae su latinu gaudium «cuntentesa». In sa zona tzentrale de sa Sardinna est impreadu finas su tèrmine grobes chi arribat dae su catalanu cobla. Custu tèrmine non s'impreat però petzi pro sos cumponimentos devotzionales e/o paralitùrzicos ma finas pro cumponimentos satìricos.
Est unu cantu monòdicu, est a narrer cantadu petzi cun una tonalidade. Sa cuartina de abertura si podet partzire in duas partes de duos versos onzi una: sos primos duos versos, in otonàrios, introduint su tema de su cantu, sos àteros duos sunt sa torrada. Sighint a pustis una sèrie de istrofas de longària diferente, a su sòlitu sestinas de otonàrios, in ue est cantadu su tema. S'ùrtima istrofa est una cuartina. Onzi istrofa est serrada dae sa torrada chi est repìtida duas bias. S'aspetu prus de importu de custa tipolozia de cantu est chi, mancari siat unu pagu monòtonu comente melodia, azuat sos fideles in sa memorizatzione e in s'esecutzione de sa torrada. Pro su chi pertocat sa mètrica, s'ùrtimu versu de onzi istrofa tenet sa matessi rima de su segundu de sa torrada e annuntziat a sos fideles cando est su mamentu de cantare, faghende devenner custu cantu unu rituale culletivu sentidu meda.
Intre sas atestatziones de su tèrmine gosos in Sardinna s'amentat sa de Juan Espina Velasco, s'incuisidore, in su 1640, in sa relatzione sua subra de su biazu Tàtari-Casteddu, Casteddu-Tàtari. Firmende·si in Sueddi in sa crèsia de Santu Zorzi aiat ordinadu de cantare sos gozos. De cussos cantos non s'ischit nen sa limba nen s'istrutura istròfica. De su cumponimentu Gosos qui si naran cun su officiu dessos mortos, imbetzes, tenimus su testu cumpretu iscritu in sardu. A dolu mannu, cun sa documentatzione chi tenimus est difitzile meda a fagher una cale si siat ipòtesi subra de s'orìzine issoro.
