Illanchaykuy
Wikipediamanta
Illanchaykuy (kastilla simipi: radioactividad) nisqaqa ismuykuq, radyunuklidu nisqa iñuku rikch'aqkunap illanchayninmi.
Kay hinam illanchaykuykunam:
- Alpha illanchay (Ilyup iñuku huk'inkuna): pisilla t'uksiq illakuna (wayra pachapi 15 cm), mikhusqa imayaykunapi ancha millaq
- Bita illanchay (Iliktrun illanchay, Pusitrun illanchay): aswanña t'uksiq illakuna
- Gamma illanchay (Iliktrumaqnitiku illanchay): sinchita t'uksiq illakuna
Illanchaykuyqa runapaq, huk kawsaqkunapaqpas ancha millaqmi. Sinchi illanchaykuy runata wañuchinmi.
Illanchaykuy ismuykuy nisqaqa ismuykuq, radyunuklidu nisqa iñuku rikch'aqkunap illanchaspa ismuykuyninmi.
Kay hinam ismuykunku:
- Alpha illanchay kaptinqa, iñuku huk'iqa iskay prutuntam iskay niwtruntapas chinkachin. Kay hinam iñuku wisnu tawa iñuku tupuwan chhallayan, iñuku ñiqintaq iskaywanmi pisiyan.
- Bita illanchay iliktrun kachasqa kaptinqa, iñuku huk'ipiqa huk niwtrun prutunman t'ikrakun, chaywanmi iñuku ñiqin hukwanmi mirakun. Iñuku wisnutaq aschallawanmi chhallayan. Pusitrun kachasqa kaptintataq, prutun niwtrunmanmi t'ikrakun.
- Gamma illanchay kaptinqa, manam iñuku ñiqichu, manapas iñuku wisnuchu hukchakun.
[allichay] Sallqapi huk illanchaykuq iñuku rikch'aqkuna
- Uranyu 235U, 238U
- Thoryu 234Th, 232Th
- Radyu q'illay 226Ra y 228Ra
- K'illimsayaq 14C
- Trityu 3H
- Radun 222Rn
- Kalyu 40K
- Polonyu 210Po