Wątek (architektura)

Z Wikipedii

Wątek (inne określenia: wiązanie, appareil) to w architekturze sposób ułożenia cegieł lub kamieni w murze. Wątki ceglane można rozróżnić po sposobie ułożenia główek i wozówek cegieł.

Wątek wendyjski

Wątek holenderski

Spis treści 1 Wątki ceglane: 2 Wątki kamienne w starożytności: 3 Wątki kamienne w budownictwie średniowiecznym: 4 Wątki ceglane w budownictwie średniowiecznym: 5 Zobacz też:

[edytuj] Wątki ceglane:

Wątki ceglane (chronologicznie) to:

• wendyjski (słowiański) - w Polsce w XIII wieku; składa się z dwóch powtarzalnych warstw, w których dwie wozówki przedzielone są jedną główką. Przesunięcie spoin poprzecznych pionowych wynosi 1/4 długości cegły. Odmianą wiązania wendyjskiego jest tzw. wendyjski wątek ozdobny. Cegły tworzą geometryczny ornament w licu ściany w postaci ukośnych pasów, rombów itp. Do wykonania wzorów używano cegieł zendrówek (cegieł mocno wypalonych, aż do granicy zeszklenia, o powierzchni znacznie ciemniejszej i błyszczącej).

• gotycki (polski) - stosowany od XIV do XVI wieku; dzisiaj stosowany tylko przy odbudowie obiektów zabytkowych. Wiązanie usyskuje się przez powtarzanie dwóch warstw, w których na przemian układane są cegły główką i wozówką do lica muru. W licu muru można wyodrębnić obrazy kowadełka i krzyża ułożone obok siebie. Spoiny przesunięte są o 1/4 długości cegły.
• holenderski - stosowany w Holandii od XV do XVI wieku; sporadycznie w Polsce w XVII w. Powtarzano dwie warstwy: główkową i warstwę w której układano na przemian cegły główką i wozówką. Uzyskiwano przesunięcie spoin poprzecznych o 1/4 cegły.

• kowadełkowy (blokowy lub pospolity) - od XVI wieku i nadal stosowany; składa się z dwóch, powtarzalnych warstw cegieł: główkowej i wozówkowej. Przesunięcie pionowych spoin poprzecznych o 1/4 długości cegły daje obraz kowadełka w licu muru. Przesunięcie uzyskuje się przez ułożenie w zakończeniu muru cegieł dziewiątek (3/4 cegły).
• krzyżowy - od XVII wieku; ułożony, podobnie jak w wiązaniu kowadełkowym, z dwóch powtarzalnych warstw: główkowej i wozówkowej. Przesunięcie widocznych w licu spoin pionowych (spoiny poprzeczne) daje obraz krzyża. Inne, niż w wiązaniu kowadełkowym, przesunięcie uzyskuje się przez ułożenie w warstwie w co drugiej warstwie wozówkowej jednej cegły zwróconej główką do lica muru.

• forteczny (twierdzowy bądź angielski) - używany w 2. połowie XIX wieku przy budowie fortec; cegły ułożone warstwami wyłącznie główkowymi, przesuniętymi o 1/2 szerokości cegły.
• wielorzędowe (amerykańskie) - polega na powtarzaniu 4 - 5 warstw wozówkowych przedzielonych w warstwie szóstej warstwą główkową. W licu muru widoczne są ułóżone wozówki z przesunięte o długość 1/2 cegły (przesunięcie spoin poprzecznych), jednak brak jest przewiąnia (przesunięcia) spoin pionowych podłużnych wewnątrz muru, przewiązanie następuje dopiero po ułożeniu warstwy główkowej.

[edytuj] Wątki kamienne w starożytności:

Sposób wykonywania murów zależał od zaawansowania technologicznego, głównie metod obróbki kamienia oraz sposobów łączenia (na sucho lub na zaprawę). Zasadniczy podział wyznacza stopień obrobienia materiału czyli kamienia:

• mur cyklopowy-kamień łamany, tylko wstępnie obrobiony
• mur poligonalny- kamień obrobiony w wieloboczne bryły,nieregularny
• mur ciosowy- kamień obrobiony w prostopadłościenne bloki, układane warstwami

W starożytnym Rzymie w odniesieniu do murów używa się słowa opus:

• opus incertum - ciosy kamienne nieregularne, układane w nierówne pod względem wysokości warstwy
• opus reticulatum (układ sieciowy) - ciosy w postaci sześcianów ułożonych skośnie w stosunku do powierzchni gruntu, przez co przypominają romby
• opus spicatum (w jodełkę) - ciosy ułożone skośnie dłuższymi bokami; dwie warstwy tworzą wzór przypominający choinkę
• opus isodomum - ciosy są w miarę regularne, warstwy równe, zbliżonej wysokości
• opus quadratum - ciosy w postaci sześcianów bądź prostopadłościanów ułożonych podstawą równolegle do powierzchni gruntu

• Wątki mieszane:
  • opus listatum (mixtum) - ciosy kamienne przekładane cegłami
  • opus pseudoisodomum - wypełnienie drobnymi kamieniami
  • opus caementicum - wypełnienie drobnym kamieniem zalanym zaprawą

[edytuj] Wątki kamienne w budownictwie średniowiecznym:

• grand appareil - z regularnych ciosów
• petit appareil - ciosy obrobione tylko do wykonania głównych elementów konstrukcyjnych, reszta muru drobny, małoobrobiony kamień

[edytuj] Wątki ceglane w budownictwie średniowiecznym:

• opus emplecton - starannie oblicowane obie strony muru, środek wypełniony mieszaniną wapna, gruzu i kamienia.

[edytuj] Zobacz też:

• przegląd zagadnień z zakresu architektury