TRIPS

Z Wikipedii

Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) - stanowi załącznik do porozumienia w sprawie utworzenia Światowej Organizacji Handlu (WTO). Porozumienie TRIPS, zawarte w 1994 r., przewiduje stosowanie zasady równego traktowania podmiotów wszystkich krajów członkowskich TRIPS, w zakresie ochrony własności intelektualnej (podmioty innych krajów członkowskich mają być traktowane nie mniej korzystnie niż własne podmioty).

Jakakolwiek korzyść, udogodnienie, przywilej lub zwolnienie, przyznane przez kraj członkowski TRIPS podmiotom innego kraju, będzie przyznane niezwłocznie i bezwarunkowo podmiotom wszystkich krajów - członków Porozumienia.

Porozumienie TRIPS reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej, tj. ochronę dla praw autorskich i pokrewnych, w tym ochronę programów komputerowych i zbiorów danych oraz ochronę wykonawców, producentów fonogramów (nagrań dźwiękowych) i organizacji nadawczych, patentów, praw do wzorów przemysłowych, znaków towarowych, geograficznych oznaczeń pochodzenia towarów, układów scalonych, a także ochronę poufnego know-how oraz kontrolę praktyk antykonkurencyjnych w licencjach umownych.

Teoretycznie celem Porozumienia TRIPS jest ochrona oraz dochodzenie i egzekwowanie praw własności intelektualnej, co powinno przyczynić się do promocji innowacji technicznych oraz transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i użytkowników wiedzy technicznej, w sposób sprzyjający zrównoważeniu praw i obowiązków.

W praktyce jednak porozumienie to przynosi korzyści przede wszystkim krajom rozwiniętym, które stać m.in. na badania naukowe i rozwijanie technologii, uderza natomiast w kraje ubogie, które muszą kupować owoce myśli technicznej i naukowej, ponosząc wysokie opłaty patentowe i licencyjne. W rezultacie utrudnia im to dostęp do podstawowych nawet dóbr, np. do leków ratujących życie (w tym na AIDS). Padają też ofiarą piractwa intelektualnego ze strony bogatych firm, wykorzystujących np. wiedzę ludów tubylczych na temat roślin leczniczych i uzyskujących na nie patenty, korzystających bez opłat z lokalnego wzornictwa artystycznego, patentujących po niewielkich modyfikacjach genetycznych uprawiane od stuleci odmiany roślin (np. szeroko znany jest w tej dziednie skandal z opatentowaniem w USA ryżu Basmati i jego nazwy - odmiany wyhodowanej i uprawianej od stuleci i Indiach i Pakistanie u podnóży Himalajów, uważanej za najszlachetniejszą odmianę ryżu; Indie odmawiają uznania tego patentu, co jest przyczyną nacisków na ten kraj ze strony rządu USA i utrudnia tradycyjny eksport tego ryżu z Indii). W związku z takimi i podobnymi faktami porozumienie TRIPS jest szeroko krytykowane zarówno przez rządy krajów rozwijających się, jak i organizacje pozarządowe, kościelne i wielu intelektualistów w krajach rozwiniętych.

Polska przystąpiła do porozumienia TRIPS w 2000 r. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi porozumienia.