Sensoryzmy
Z Wikipedii
Sensoryzmy - widoczne w zachowaniu osoby przejawy zaburzeń w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych (integracji sensorycznej). Najczęściej obserwowane są u osób z zaburzeniami rozwoju o różnym charakterze.
Sensoryzmy są odpowiedzią organizmu na następujące, możliwe zaburzenia organizacji bodźców:
- nadwrażliwość (obniżenie progu wrażliwości dla danego zmysłu)
- niedowrażliwość (podwyższenie progu wrażliwości dla danego zmysłu)
- biały szum (wytwarzanie wrażeń zmysłowych przez układ nerwowy danej osoby bez udziału czynników środowiskowych)
Sensoryzmy mogą dotyczyć każdego zmysłu człowieka.
[edytuj] Blindyzmy
Rodzaj sensoryzmów występujących u osób niewidomych, słabowidzących oraz u osób z jednoczesnym deficytem wzroku i słuchu. Blindyzmy (lub "blindismy" - z ang. blind - ślepy) są wynikiem życia w stanie ciągłej hipokinezy i deprywacji sensorycznej. Hipokineza spowodowana jest życiem w lęku przed doznaniem urazu.
Najczęściej obserwowane blindyzmy:
- Ruch czy zespół ruchów (czynności) w danej sytuacji nieuzasadnionych i niepotrzebnych o charakterze stereotypowym, jak kołysanie się w tył i w przód lub w lewo i prawo, potrząsanie głową, kręcenie się w kółko itp.
- Odruchy obronne zmierzające do spostrzegania przeszkody i jej ominięcia, jak: podnoszenie nóg celem zbadania nierówności terenu stopą, odchylanie tułowia w tył, aby ochronić twarz, wyciąganie przed siebie rąk.
- Czynności mające na celu bezpośrednio dostymulowanie zmysłu wzroku. Mogą także pojawiać się jako efekt dyskomfortu związanego z odczuwaniem gałek ocznych.Wyrażają się na przykład w mrużeniu oczu, przecieraniu ich, dociskaniu gałek ocznych, odwracaniu się do światła, machanie palcami przed oczami.
[edytuj] Sensoryzmy w całościowych zaburzeniach rozwoju
Jedną z pierwszych osób, które opisały zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych u osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju (autyzmem) był Carl Delacato. Na początku lat siedemdziesiątych przebadał grupę około 900 dzieci z autyzmem z różnych krajów. W wyniku tych badań okazało się, że zaburzenia percepcyjne dotyczą nawet 98% osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju (w obrębie dotyku). Najmniej badanych wykazywało zaburzenia w obrębie zmysłu smaku i węchu (24 - 28%).
Delacato podzielił zaburzenia sensoryczne na trzy grupy:
- Nadwrażliwość
- Niedowrażliwość
- Biały Szum
Ze względu na rodzaj zaburzenia osoba nim dotknięta może przejawiać różnorakie sensoryzmy - zarówno mające na celu dostymulowanie niewrażliwego zmysłu, jak również unikanie bodźców przy nadwrażliwości. Biały Szum jest zaburzeniem, w którym układ nerwowy osoby chorej sam wytwarza bodźce, niezależnie od czynników zewnętrznych. Osoba dotknięta tym rodzajem dysfunkcji przejawia szczególnego rodzaju sensoryzmy - sprawia wrażenie oderwanej od rzeczywistości i całkowicie skoncentrowanej na nieistniejącym świecie. Warto dodać, że każdy, także zdrowy człowiek doświadcza od czasu do czasu tego rodzaju zaburzeń, których przykładem jest szum/piszczenie w uszach.
[edytuj] Sensoryzmy charakterystyczne dla zmysłu wzroku
nadwrażliwość:
- wpatrywanie się w mikroskopijne pyłki kurzu lub maleńkie punkciki w otoczeniu.
- kiwanie się w przód i w tył, na boki.
- fascynacja ruchem kołowym, kręcącymi się przedmiotami, zabawkami.
- zdolność do odtwarzania najdrobniejszych szczegółów z otoczenia.
- rozciąganie śliny między palcami i przyglądanie się jej pod światło.
- fascynacja patrzeniem przez dziurki, pęknięcia, palce.
- niechęć do luster, czasem fotografii.
- fascynacja skomplikowanymi wzorami.
- lęk przed silnym światłem, często nawet przed światłem o umiarkowanym natężeniu.
- niechęć do dużych, mocno naświetlonych przestrzeni
niedowrażliwość:
- kołysanie się w przód, w tył, na boki
- zainteresowanie źródłami światła - wpatrywanie się w światło
- chodzenie powoli dookoła przedmiotów połączone z intensywnym przyglądaniem się im
- lęk wysokości
- lęk przed ciemnością
- obracanie przedmiotów tuż przed oczami
- fascynacja lustrami, szybami
- machanie palcami w polu widzenia
- fascynacja ruchem przedmiotów na wietrze
- rozrzucanie przedmiotów, zwłaszcza kolorowych
- darcie papieru
"biały szum":
- "szklisty" wzrok
- patrzenie "przez" ludzi, przedmioty
- rozciąganie powiek
- uciskanie gałki ocznej
- bardzo mocne zaciskanie powiek
[edytuj] Sensoryzmy charakterystyczne dla zmysłu słuchu
Nadwrażliwość:
- dziecko sprawia wrażenie głuchego
- zatykanie uszu, lęk przed gwałtownymi dźwiękami
- brak reakcji na głośne hałasy przy jednoczesnych silnych reakcjach na ciche dźwieki
- lęk przed zwierzętami
- protest przy obcinaniu włosów
- lęk w miejscach publicznych
- wsłuchiwanie się w bardzo ciche dźwięki
- powtarzanie komunikatów, które ktoś wypowiedział w odległym pomieszczeniu
- robienie wokół siebie hałasu - krzyki, walenie rękami w różne powierzchnie, klaskanie. Zachowanie to ma na celu przejęcie kontroli nad środowiskiem słuchowym. Dla dziecka z nadwrażliwością słuchową głośne bodźce generowane przez siebie samego są przykre, ale możliwe do kontrolowania a także pozwalają zagłuszyć dźwięki nad którymi nie ma kontroli - pochodzące z otoczenia.
[edytuj] Sensoryzmy charakterystyczne dla zmysłu dotyku i równowagi
[edytuj] Sensoryzmy charakterystyczne dla zmysłu smaku i węchu
[edytuj] Zobacz też
- Autyzm dziecięcy
- Integracja sensoryczna
- Zmysł
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Literatura
- Carl H. Delacato; "Dziwne, niepojęte. Autystyczne dziecko." Fundacja Synapsis, Warszawa 1999, ISBN 83-902232-6-0
- Maas V.; "Uczenie się przez zmysły" Wyd.Szkolne i Pedagogiczne 2005, ISBN 83-02-07117-X
- Ossowski R. "Pedagogika niewidomych i niedowidzących" [w:] Dykcik W. "Pedagogika specjalna." Poznań 2001, ISBN 83-232-1103-5
