Ruś Szlachtowska

Z Wikipedii

Cerkiew w Szlachtowej, obecnie kościół rzymskokatolicki

Zarastające pola uprawne wsi Biała Woda

Ruś Szlachtowska - nazwa wymyślona w latach trzydziestych XX wieku przez prof. Romana Reinfussa i odnosząca się do regionu czterech wsi w dolinie Ruskiego Potoku (obecna nazwa: Grajcarek). Wspomniane wsie to Biała i Czarna Woda oraz Jaworki i Szlachtowa.

Do Akcji "Wisła" w 1947 region był zasiedlony przez Łemków i był to najbardziej wysunięty na zachód obszar zamieszkiwania tej ludności w Polsce. Łącznie żyło tu 2100 Łemków. Od reszty Łemkowszczyzny oddzielony był przez Pieniny, pasmo Radziejowej (Gromadzka Przełęcz) i zdominowaną przez Polaków doliną Popradu. Taka izolacja spowodowała, iż mieszkańcy tego obszaru silnie ulegali wpływom zarówno polskim, jak i słowackim. Utrzymywali się z uprawy roli i pasterstwa. Mieszkańcy Białej Wody specjalizowali się w naprawianiu rozbitych glinianych naczyń lepiąc je i wzmacniając drutem. Większość ich domów, zwanych chyżami była jednoizbowa, bez komina.

Pierwszy etap wysiedleń był w zasadzie dobrowolny i odbywał się na mocy zawartego między Polską i ZSRR układu o przesiedleniach ludności polskiej i ukraińskiej. O ile w innych rejonach zamieszkałych przez Łemków dobrowolnie przeniosło się ich bardzo niewielu, to Ruś Szlachtowską na tym etapie opuściła ich większość, bo aż 1857 ludzi, pozostały tylko 23 rodziny. Jak biedni byli to ludzie, może świadczyć dokumentacja wywozowa. Wynika z niej, że tylko co dziesiąta rodzina zabierała ze sobą konia, każda zaś jedną krowę i zwykle dwie owce lub kozy. Jednakże w 1947 r. część Łemków powróciła do swoich domów i zaczęła się upominać o zwrot gospodarstw. Niektóre z nich były już zajęte przez napływającą z Podhala ludność polską. W 1947 r w ramach akcji Wisła przymusowo wysiedlono wszystkich niemal Łemków (w całej gminie Szczawnica pozostało tylko 18 osób) . Mieli jedną godzinę na spakowanie się. ^[1] Wg innego źródła 103 Łemków wysiedlono na początku 1950 r. ^[2]

W chwili obecnej wieś Biała Woda nie istnieje, ocalała część wsi Czarna Woda administracyjnie należy do Jaworek. Po Akcji "Wisła" zarówno Szlachtową jak i Jaworki zasiedliła ludność z terenów Podhala i Spiszu.