Panzerwerk

Z Wikipedii

Kopuła pancerna typu 20P7 - typowy element panzerwerków o odporności B

Niemieckie standardy budowli fortyfikacyjnych
Standard	Żelbet	Pancerz
A	3,5 m	600 mm
A1	2,5 m	420 mm
B	1,5 m	250 mm
B1	1 m	120 mm
C	0,6 m	60 mm
D	0,3 m	20 mm

Panzerwerk (budowla, dzieło pancerne) - nazwa nadana przez propagandę niemiecką ciężkim schronom bojowym wznoszonym na zachodniej i wschodniej granicy III Rzeszy.

Nazwa - wraz z jednolitą numeracją wszystkich schronów posiadających odporność od B1 (tabela) wzwyż - została nadana w lecie 1939 roku. Zdaniem badaczy głównym wyznacznikiem dla uznania schronu za panzerwerk powinien być fakt wyposażenia go w kopuły sześciostrzelnicowe dla dwóch karabinów maszynowych.

W praktyce wstrzymanie przez Hitlera rozbudowy najpotężniejszych linii umocnionych, przede wszystkim Frontu Ufortyfikowanego Łuku Odry-Warty (Międzyrzecki Rejon Umocniony) uniemożliwiło budowę obiektów o odporności wyższej niż B. Przykładowy schron bojowy o odporności B (tzw. B-Werk) posiadał uzbrojenie składające się z:

4 karabinów maszynowych, zgrupowanych po 2 w kopułach sześciostrzelnicowych (typ 20P7), umożliwiających ostrzał całej przestrzeni wokół schronu,
granatnika fortecznego typu M19 w kopule pancernej w stropie,
fortecznego miotacza ognia w stropie,
karabinu maszynowego osłaniającego wejście, za płytą pancerną.

Istniały bardzo różne konfiguracje uzbrojenia i elementów pancernych - zależne od czasu budowy i umiejscowienia danego schronu. Przykładem tego rodzaju schronów (B-Werków) w Polsce mogą być Pz.W. 716 i Pz.W. 721.

Ponadto duża część obiektów tego typu posiadała możliwość rozbudowy o broń przeciwpancerną, czyli armatę kalibru 37 lub 50 mm w wieży bądź kazamacie. W praktyce jednak umocnień nie wyposażono w działa przeciwpancerne (jedynie GW Ludendorff posiadała armate przeciwpancerną). Wyższym stopniem rozbudowy panzerwerków były obiekty rozproszone, których przykładami mogą być Pz.W. 814 "Moltke" i Pz.W. 817 "Roon". Obok głównego obiektu posiadały one tzw. wieże odosobnione, czyli połączone komunikacją podziemną odrębne, mniejsze schrony.

Schrony opisywane jako panzerwerki posiadały od 1 do 4 kondygnacji. Połączone z systemem podziemnym posiadały system koszarowo-magazynowy połączony ze schronem szybem.

Największe planowane obiekty o standardzie "A" miały być realizowane jako kompleks kilku odrębnych, ciężkich schronów, wyposażonych prócz wymienionego już uzbrojenia w artylerię stromotorową (haubice 105 mm). Przykładem takiego obiektu może być najbardziej zaawansowany w budowie A-Werk nr 8 Frontu Ufortyfikowanego Łuku Odry-Warty, położony w pobliżu Nietoperka. Składać się on miał z dwóch schronów oznaczonych "Ost" i "West".

Najwięcej, bo 83 schrony określane jako panzerwerki, zbudowane zostały na Froncie Ufortyfikowanym Łuku Odry-Warty. 53 z nich wyposażone były w kopuły sześciostrzelnicowe. Na Wale Zachodnim zbudowano 32 schrony tego typu. Propaganda niemiecka określała mianem panzerwerków także schrony o niższym standardzie.