Modus operandi

Z Wikipedii

Modus operandi (łac. sposób działania).

Prof. Tadeusz Hanausek definiuje pojęcie "modus operandi" jako: "...szczegółowy, charakterystyczny i z reguły powtarzalny taki sposób zachowania się sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy, właściwości i możliwości człowieka, który ten sposób stosuje...".

Analizując sposób postępowania sprawcy można uzyskać informację, które ułatwiają jego dalsze poszukiwania i schwytanie. Bazuje się tu na skłonności ludzkiej do tzw. perseweracji (łac. powtarzanie), czyli tendencji do wykonywania takich samych czynności jedną, powtarzaną metodą.

Wyidealizowanym przykładem znanym z literatury jest sławetna wizytówka Arsen Lupina.

Wiadomo też, iż powtarzając dostatecznie długo pewne czynności, dochodzi się do pewnego stopnia zrutynizowania ich.

Zachowanie człowieka w danej sytuacji zależeć też będzie np. od:

• stanu zdrowia i kondycji fizycznej,
• inteligencji, wykonywanego zawodu, wiedzy i wykształcenia,
• wieku i zdobytego doświadczenia,
• upodobań i osobowości,
• stanu psychicznego, od kondycji psychofizycznej w danym dniu, od psychopatii, upośledzeń itp.
• posiadanych środków (narzędzi, gotówki itp.)
• wpływu innych osób,
• i wiele, wiele innych.

Pojęcie "modus operandi", a właściwie "modus furandi" (od łac. fur - złodziej) pojawiło się już w podręczniku Hansa Grossa. W 1913 r. Anglia, a w 1925 Polska miały już profesjonalne rejestry zawierające opisy sposobów działania poszczególnych przestępców.

Prawidłowo przeanalizowany sposób działania przestępcy pozwala między innymi na typowaniu i wykluczaniu sprawcy danego przestępstwa, oraz bywa przydatny przy budowaniu wersji kryminalistycznych. Jednak raczej nigdy nie identyfikuje jednoznacznie sprawcy. Dane na temat "modus operandi" najczęściej uzyskuje się z oględzin, zeznań świadków i podejrzanych, ekspertyz biegłych, eksperymentów procesowo - kryminalistycznych i zwykłej pracy operacyjno - rozpoznawczej.

Należy tu podkreślić, że badając "modus operandi" nie można skupić się tylko i wyłącznie na samym procesie dokonania czynu, ale również na jego przygotowaniu i czynnościach wykonywanych po zdarzeniu. Budując opis dla danego sprawcy należy sprawdzić np.:

1. czy czyn był planowany i w jakim stopniu: czy sprawca znał lub nawiązał kontakt z ofiarą, zrobił rozpoznanie miejsca zdarzenia, rozmawiał z osobami znającymi ofiarę, zapewnił sobie fałszywe "alibi", środki transportu, narzędzia, czy znalazł wspólników itd.;
2. jak czyn został przeprowadzony: jak sprawca dostał się na miejsce przestępstwa, czy wcześniej stosował środki odurzające, czy był uzbrojony, czy się maskował, jakie były specyficzne i główne cechy przestępstwa, co robił sprawca oprócz "głównego" celu (np. pił alkohol lub słuchał muzyki), czy zatarł ślady, czy też ostentacyjnie je pozostawił, jak reagował na niespodziewane sytuacje, i wiele innych;
3. jakie działania sprawca podjął po dokonaniu czynu: jak uciekł z miejsca przestępstwa, czy podjął działania mające na celu zmylić policję, co zrobił z ewentualnym łupem i narzędziami potrzebnymi do jego zdobycia, czy wracał na miejsce czynu itd.

Jednak zawsze opisy planowania i zachowania "po" muszą być w ścisłym związku z czynem.

Pamiętać należy, iż nawet ten sam sprawca może zmieniać swój sposób dokonywania czynu w zależności od okoliczności i nabieranego doświadczenia. Także wszelakie zagrożenia i utrudnienia mogą wpłynąć na "modus operandi". Np. inaczej zareaguje gwałciciel kiedy ofiara będzie się bronić, a inaczej gdy nie podejmie takich działań. W Polsce Zintegrowany System Informacji Policyjnej wyposażony jest w kartotekę rejestrującą "modus operandi" danego zdarzenia.

Należy mieć na względzie, że taki sam "modus operandi" nie może być potem jedynym dowodem w sądzie, nie można powołując się na niego wydać wyroku w sprawie.

Tekst źródłowy został zaczerpnięty z portalu http://www.kryminalistyka.fr.pl za zgodą autorów