Pèire Biron

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

La forma (estil, ortografia…) o lo fons (validitat de las informacions, neutralitat…) d'aqueste article es de verificar. Discutissètz-ne o melhoratz-lo ! Se venètz d'apausar lo bendèl, clicatz sus aqueste ligam per crear la discussion.

Pèire Biron nasquèt a París onde si parents èron emigrats, en 1861. Tornet amé guessi d’en primier a La Gazela d’Anglard de Sant Flor, que fai partida geologicament de la Marjarida.

La Gazela se tròba pas lònh de la nacionala 9, l’anciân chamin d’Auvèrnha al Lengadòc, qu’avia pres la plaça sobre la Marjarida cantalesa, d’una via romana qu’anava de Clarmont a Rodés.

La tèrra es acida, la bòria es pichona. D’en primier, Pèire e Ugèni, son fraire, que sarà tuat a la guèrra de Quatòrge, son logats coma pastres e coma boiers. Aquela experiéncia lo marca pla (veire « Quand ère pastre »). Lo tèma de la fâm, del freid, es un tèma recurrent dinc sa poesia. Trabalha puèi sobre la tèrra de son paire.

Adulte, se marida amb una dròlla nascuda Meyniel, de Corent, la comuna vesina. Sa femna a detz ans de mens que guel. Es nascuda en 1871. Moriguet en 1932 ; li aurà donat dos dròlles. Li filhs son lèu logats guessi tanben, e quitaraun lo país per trobar de trabalh en vila (la Marjarida èra una tèrra d’emigracion). Anglard a peraquí 250 abitadors a l’epòca.

Biron anet pas longtemp a l’escòla de La Gazela que, agara, es barrada.

Durant la jornada, Biron menava l’araire, la pala per faire de viaus dinc lo prat qu’irrigava, en prendent l’aiga de sa gorga, coma la sona. Legissia fòrça, e be lèu, en 1898, prepauset de pròsa e de vèrs dinc lo parlar d’òc de la Marjarida cantalesa al « Courrier d’Auvergne » onde lo pagavon a la linha. (Doncas èra parcialament poeta de mestier !)

Descobriguet « Lo Cabreto » (que se sona d’uèi « La Cabreta »), fondada per Arsèni Vermenoza. Li mandet de tèxtes e recacet amai lo primier prèmi i Jòcs Floraus de 1925 amb un long tèxte « la mostiara » (« la mostèla » en provençau e en orlhagués). A partir d’aquel moment, foguet cortejat per li felibres de la segonda Escòla Felibrenca d’Aurlhac. Maisonòba l’anet veire, Ugèni Pagés li escriguet un poema : Biron respondet dinc lo meteis estil, mas en botant en valor que guel, paure païsân, podia pas rivalisar ambé lis Aurlhagués qu’avion « una milhora lenga ».

I aguet una granda felibrejada a Sant Flor onde Biron legiguet quauques vèrs. Mas jamai s’incorporet pas al Felibritge. Sam forçats de constatar qu’avia pas lei concepcions poeticas di felibres auvernhats de l’epòca que n’èron enquèra a Lamartine e i Parnassians. Guel, Biron, vesia pas la natura coma la vesion, coma la vesia Vermenoza, solament per la glorificar en fasent di puèchs d’Auvernha un novèl Olimpe. Guel se batia cada jorn contra una natura ostila : lo vent del Cantau que menava lei geladas tardivas, la secada, la tranuga.

Eima la natura quand se drevilha ; es lo primier a remarcar las primièras manifestacions de la prima : avisa tanlèu lo Cantau que se desacata de sa solada de nèu ; tant qu’es solament marrelat, pas question de plantar las cocas, coma disèm en Auvernha (lo restant del País d’Oc ditz puslèu « las trufas »).

Finta la natura d’un biais pratique, qu’empacha pas una emocion vertadièra davant las primièra flors de pennas (= ginèstas coma se ditz en Aurlhagués) o de prunelier que descobrís per lei còstas, o davant lo primier chant del cocut e de la lauseta.

Lo podèm imaginar que sortissia un lhibre de sa pòcha, que pausava la poda o lo fisson per legir quauques vèrs, al soguelh, al pè d’un tèrme o l’esquina contra una bola de barena (« granite »). Devia conéisser quauques moments de bonur atau, guel lo solitari, lo pacifista. Sabèm qu’ensajava de legir de filosofia e que ponderava fòrça a de causas que devion pas empachar de dormir li felibres aurlhagués de l’epòca.

Quand se trobet, vèuse e solitari, dinc son cuson, l’especulacion filosofica li « rosigava lo cirvèl » coma disia. Achabet tristament, i vesia quasiment pas piú. Podia pas mai legir o escriure. Gardava totjorn son lum, sa lampa d’òli, companhon de sei nueits de vilha. Vesia pas degun, se passejava un pauc, lis esclòps i pès, lo baston a la mân. Guel lo pacifista, deguet tornar veire la guèrra, e veire un còp de mai lo país envasit. Moriguet en 1941. La guèrra ocultet un pauc l’eveniment. Cap de felibre venguet pas faire son laus davant lo cròs dobèrt – la novèla lor sarà pas arribada pro d’ora. Mas sabèm que quauqu’un legiguet per guel un poema en francés – qu’avèm pas retrobat – e que i avia lis enfants deis escòlas a l’enterrament, çò que nos ditz qu’èra pro notòri. Pensava sovent a son enterrament, guel que moriguet a quatre-vints ans, mas que vesia despuèi l’atge de quaranta « la Camarda venir » e que s’imaginava « dinc lo freid tagut. »