Nikolaj Tsjernysjevski

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Nikolaj Gavrilovitsj Tsjernysjevski (Russisch: Николай Гаврилович Чернышевский) (Saratov, 12 juli 1828 - Saratov, 17 oktober 1889) was een Russisch filosoof, schrijver, criticus en utopisch socialist. In de vroege jaren 60 van de 19e eeuw was hij de belangrijkste verkondiger van revolutionaire gedachten en als zodanig van grote invloed op Lenin en Emma Goldman.

[bewerk] Levensloop

Tsjernysjevski was de zoon van een priester en woonde tot aan zijn 18e levensjaar in Saratov. Daarna vertrok hij naar Sint-Petersburg, alwaar hij in 1850 afstudeerde aan de universiteit (letteren, filosofische faculteit). Hij ging terug naar Saratov en doceerde literatuur op het gymnasium. In 1853 trouwde hij, en vertrok hij met zijn vrouw weer naar Sint-Petersburg, waar hij de drijvende kracht was achter het blad Sovremennik (Tijdgenoot), waarin vooral literaire boekbesprekingen en filosofische essays aan bod kwamen. Tsjernysjevski was met name beïnvloed door Vissarion Belinski en Alexander Herzen. Hij ging sterk polariserend te werk, had onder ander kritiek op de kleinburgerlijkheid van de bourgeoisie en op gematigde figuren als Ivan Toergenjev en Grigorovitsj.

Zijn polemische geschriften bleven niet onopgemerkt door de autoriteiten, en in 1862 werd hij dan ook gearresteerd en in de Peter en Paulvesting opgesloten. Daar schreef hij zijn bekendste roman Что делать? ('Wat te doen?'), die in 1863 uitkwam. In 1864 werd dan eindelijk het vonnis uitgesproken. Tsjernysjevski werd ter dood veroordeeld, maar uiteindelijk bleek het om een schijnexecutie te gaan. Hij werd 'in het echt' veroordeeld tot zeven jaar katorga in Oost-Siberië (1864-1872) en werd vervolgens naar de Oost-Siberische stad Viljoejsk verbannen tot 1883. Verschillende pogingen om hem vrij te krijgen mislukten. In 1883 werd hij overgebracht naar Astrachan, waarna hij in juni 1889 vertrok naar zijn geboorteplaats vanwege familieproblemen. Daar stierf hij slechts enkele maanden later in oktober.

[bewerk] Wat te doen?

Het hoofdpersonage uit het boek Wat te doen?, Rachmetov, is een totaal aan de revolutie gewijde, zeer gedisciplineerde asceet. Elk ding dat Rachmetov doet is uitsluitend gemotiveerd vanuit de op handen zijnde revolutie. Zo eet hij alleen maar vlees om zich te sterken voor de naderende strijd en slaapt hij op een spijkerbed om zich te harden. Hier is een duidelijke parallel zichtbaar met Lenin, die met gewichten trainde, ook spartaans leefde en weinig tijd aan de liefde besteedde. Ook schreef Lenin in 1904 een pamflet met dezelfde titel. De roman inspireerde revolutionairen van volgende generaties. Het boek gaat na hoe idealistische mensen in het klein kunnen bijdragen aan de totstandkoming van de revolutie.

[bewerk] Maatschappijvisie en waardering

Tsjernysjevski was een van de vroege Narodniki. Volgens deze groepering waren de boeren met hun dorpsgemeenschappen de revolutionaire klasse van de toekomst. Tsjernysjevski was van mening dat de massa, niet eenlingen, de geschiedenis bepaalt, iets dat later door Tolstoj zou worden overgenomen. Ook onderschreef hij Marx' theorie van de Verelendung, volgens welke de kans op een revolutie groter wordt naarmate het volk het slechter heeft. Toen de Sovjet-Unie eenmaal een feit was, werd Tsjernysjevski alsnog tot held uitgeroepen. In Sint-Petersburg werd in 1923 ter ere van hem de boulevard Voskresenski prospekt omgedoopt in Prospekt Tsjernysjevskogo. Ook na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is de boulevard zo blijven heten.