Nijenburg

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

De Nijenburg was een Nederlands koopvaardijschip, gebouwd in 1757 voor de kamer van Hoorn.

Op 8 mei 1763 vertrok het schip voor haar tweede reis naar de Oost vanaf Texel. De bemanning - deels geronseld - bestond uit 236 koppen. Op 14 juni 1763 toen de Nijenburg de Canarische eilanden was gepasseerd, dwong een deel van de bemanning de eerste stuurman koers te zetten naar Bahia, nadat een van hen was betrapt bij het stelen van water. De schipper, Jacob Keetel, een jichtlijder, lag ziek op bed toen de muiterij, voornamelijk gericht tegen de kwartiermeesters, uitbrak. Kwartiermeesters waren verantwoordelijk voor de ronddeling van warm eten en ordehandhaving tijdens het schaften.

Op 10 juli dreigden de muiters de schipper overboord te gooien, omdat de Braziliaanse kust naar hun mening niet snel genoeg inzicht kwam. Het schip arriveerde echter op 2 augustus 1763 in Bahia. Op de Rio Grande gingen 64 man aan land in de enige roeiboot. De muiters hadden zich voorgenomen zich in Brazilië te vestigen, maar vielen op omdat ze goud in hun bezit hadden, kwistig geld spendeerden en huwelijksaanzoeken deden. Een deel van de bemanning werd in hechtenis genomen, omdat de plaatselijke arts, die Nederlands verstond, het gerecht op de hoogte stelde. De Portugeze machthebbers stuurden de muiters via Lissabon terug naar Holland. De aanzetgever tot de muiterij pleegde onderweg zelfmoord.

Op 6 september 1763 kwam de Nijenburg aan bij Duivelseiland (Frans-Guyana). Daar ging de rest van de muiters van boord. Jacob Keetel, afkomstig uit Husum, stierf op 13 november 1763. Aangevuld met nieuwe bemanning uit Holland kwam het schip op 3 augustus 1764 aan te Paramaribo. Tijdens de drie processen (te Den Helder en Paramaribo) - de Fransen stuurden de muiters naar Suriname - werden 24 man tot de dood veroordeeld.

Bronnen, noten en/of referenties:

Bruin, G. de en A.J.J. van der Wal (1980) ‘Allons Duytsche broeders’: de muiterijen op de ‘Nijenburg’ in 1763. In: J.R. de Bruijn & E.S. van Eyck van Heslinga. Muiterij. Oproer en berechting op schepen van de VOC. De Boer Maritem, Haarlem. Echt relaas van de muiterij op het Oostindisch compagnieschip Nijenburg. Voor het eerst verschenen in 1764. Opnieuw uitgegeven en van commentaar voorzien door Nienke de Jong, Lenoor Kuijk en Liesbeth Oskamp. Terra Incognita, Amsterdam (1992). Mollema, J.C. (1933) Een muiterij in de achttiende eeuw. H.D. Tjeenk Willink & Zoon N.V. Haarlem.