Kasteel Stapelen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Het Kasteel Stapelen in Boxtel is een bekend klooster van de Assumptionisten.
Kasteel Stapelen in Boxtel is al bijna een eeuw lang in gebruik als klooster. Op dit moment verblijven er tien paters in het kasteel. Het kasteel fungeert als klooster en als provincialaat van de Orde van de paters Assumptionisten. De orde houdt zich in Nederland bezig met zielzorg, parochiewerk en bedrijfsapostolaat en met de missie.
Inhoud |
[bewerk] De naam van het kasteel
De naam van het kasteel is een raadsel. Verschillende etymologische woordenboeken geven verschillende betekenissen voor het woord stapel. Het zou onder meer fundament kunnen betekenen of stapelplaats, maar ook zuil of kerktoren. In 1134 heette Stapelen de Stapelo, de naam is dus al oud, maar een goede verklaring lijkt in de nevelen van de tijd verdwenen.
[bewerk] Geschiedenis
Kasteel Stapelen werd rond de 13e eeuw gebouwd door een lid van het geslacht van Randerode. De heerlijkheid was een leen van het graafschap Loon. In het begin van de dertiende eeuw kwam het kasteel Stapelen in het bezit van Willem van Kuyck, die door de hertog van Brabant tot ridder was geslagen. Verschillende geslachten volgden dat van Kuyck op. Van Merheim, van Diest en van Ranst zijn de opvolgende eigenaren van Stapelen. In de zestiende eeuw kwam Stapelen aan Jan van Horn. Hij vluchtte naar Kleef, maar zijn zoon, die katholiek was gebleven, kreeg Stapelen later weer terug.
Kasteel Stapelen bleef tot de Bataafse tijd in het bezit van de familie van Horn. Stapelen werd toen onteigend en in 1815 verkocht. Via verschillende eigenaren werd het kasteel ten slotte gekocht door een raadslid uit 's-Hertogenbosch, Hendrik Mahie.
Hij liet het kasteel geheel verbouwen in een neo-gotische stijl, een stijl, die in het midden van de negentiende eeuw erg geliefd was, maar later zwaar werd verguisd. In die tijd kregen meer kastelen een neo-gotisch uiterlijk. Voorbeelden daarvan zijn het kasteel de Schaffelaar bij Barneveld en het kasteel Beverweerd in Werkhoven. Kantelen waren toen zeer in.
Na de dood van haar man bleef de weduwe Mahie op het kasteel wonen. Ze wilde wel vertrekken, maar dan moest het kasteel een klooster worden. Er werden daarom advertenties in dagbladen geplaatst, waarop de paters Assumptionisten reageerden. Zij betrokken omstreeks 1915 het kasteel en sindsdien is het dus een klooster.
Aanvankelijk was in het klooster ook een kleinseminarie ondergebracht, en daarvoor werd in de dertiger jaren van de vorige eeuw, veel te dicht bij het kasteel, in de kasteeltuin nieuwbouw gepleegd. Het is een voor deze omgeving monsterachtig groot gebouw geworden, waarin het gehele kasteel zich kan omdraaien. Dit gebouw is thans in gebruik als appartementengebouw.
[bewerk] Architectuur
Het zuidelijke gedeelte van het kasteelcomplex bevat nog vele oude elementen. Zo heeft de ridderzaal nog de oorspronkelijke veertiende eeuwse kap en een tongewelf. De stenen muren van de gebouwen van deze vleugel ontstonden in de zestiende eeuw. De noordzijde van het kasteel is in de negentiende eeuw vrijwel geheel vernieuwd. Bij opgravingen enige tientallen jaren geleden werden verschillende ontdekkingen gedaan. Er werden fundamenten van vroegere stallen gevonden op de plaats waar nu, tegen de westwand, de autoboxen zijn opgetrokken. Voor de huidige zuidvleugel bleken nog meer gebouwen gestaan te hebben, zodat de binnenplaats vroeger beduidend kleiner moet zijn geweest. De zuidvleugel bleek op een zandplaat gefundeerd te zijn, maar de noordzijde is gebouwd op opgehoogde grond. Het kan dus zijn dat de zuidvleugel in de eerste jaren van zijn bestaan direct aan het riviertje de Dommel heeft gestaan.
[bewerk] Legende
Er is een legende verbonden aan kasteel Stapelen. Kort voor het jaar 1400 werd door priester Eligius, die in de kapel de mis opdroeg, witte geconsacreerde wijn gemorst op het altaarkleed. Er verscheen op dit kleed een rode vlek, die er niet meer uitgewassen kon worden. De priester hield deze kwestie tot op zijn sterfbed geheim, waarna hij het vertelde aan de toenmalige kasteelheer Willem van Merheim. Deze kreeg van de geestelijkheid toestemming de doeken aan het volk te tonen, waaruit ten slotte in Boxtel de jaarlijkse bloedprocessie op de eerste zondag na Pinksteren is voortgekomen.
[bewerk] Bezichtiging
Stapelen is niet te bezichtigen, want het is ten slotte een klooster. Het kasteel is wel goed te zien vanuit het omringende park.
