Kalibreren
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Kalibreren is het instellen en aanpassen van een systeem of instrument zodat het voldoet aan de specificaties of aan de gestelde eisen ten aanzien van nauwkeurigheid en betrouwbaarheid. Vaak gaat het om het ijken van een schaalverdeling, het op de juiste maat brengen van materiaal, het controleren of een werkstuk bepaalde afwijkingen heeft, het bepalen van afwijkingen bij geschut.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong
De term kalibratie heeft wortels in de wapenindustrie, waar de diameter van de loop van een stuk geschut, nog steeds kaliber genoemd wordt. Het kalibreren van geschut bestaat uit het corrigeren van het geschut voor afwijkingen, bij de te gebruiken munitie en de gegeven weersomstandigheden om doel te kunnen treffen.
[bewerk] Kalibreren van modellen
Kalibreren vindt onder andere plaats bij het ontwikkelen van bijvoorbeeld een simulatiemodel.
De kalibratie is in dat geval het statistisch proces dat plaats vindt tijdens (voor het instellen van interne modelparameters), maar ook na de modelontwikkeling (voor externe door de gebruiker op te geven parameters). Op basis van empirische data worden de modelparameters (variabelen) geschat, ingesteld en dus geijkt. Na deze fase kan de modelvalidatie plaatsvinden.
[bewerk] Kalibreren van meettoestellen
Bij het kalibreren van meettoestellen wordt de afwijking (bias) van het meettoestel vastgesteld. Dit kan door te vergelijken met een referentie of met een berekend model. De afwijkingen worden vastgelegd in een zogenaamde correctietabel. Bij digitale verwerking van meetwaarden kunnen de correctiewaarden met de gemeten waarden verrekend worden zodat een nauwkeurig resultaat wordt verkregen. Indien het meetinstrument wordt bijgeregeld is sprake van justatie. Op basis van de kalibratie kan worden bepaald of het meettoestel nog aan zijn specifikaties voldoet. Bij het gebruik van referenties moeten deze van een bepaalde kwaliteit zijn zodat de afregelingen juist verlopen. IJken is gerelateerd aan justeren. IJken valt echter onder de ijkwet en kan alleen worden uitgevoerd door instellingen die daartoe door de overheid zijn aangewezen. Kalibreren is in tegenstelling tot ijken, niet wettelijk verplicht.
Bij kalibratie is het van belang dat zoveel mogelijk (naar ISO) herleidbare waarden worden verkregen. Een Aantoonbaar herleidbare kalibratie wordt verkregen bij geaccrediteerde kalibratie-instellingen.
Omdat geen enkele kalibratie 100% nauwkeurig is, wordt bij de resultaten altijd de meetonzekerheid vermeld.
Verdunningsreeksen worden dikwijls ingezet ter kalibratie van een analysetoestel.
[bewerk] Definitie in de taal
Van Dale definieert kalibreren onder meer als "een schaalverdeling aanbrengen op meetinstrumenten" en als "(de doorsnee van buizen) controleren". Bij meetinstrumenten is kalibreren dan ook eigenlijk synoniem met ijken, terwijl het bijstellen aan de hand van deze controle 'justeren' (VanDale: "(een instrument) juist stellen") wordt genoemd.
