Jan van Goyen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Portret van Jan van Goyen

Jan Josephsz. van Goyen (Leiden 13 januari 1596 – Den Haag, 27 april 1656) was een Nederlandse landschapschilder uit de Gouden Eeuw. Van Goyen heeft veel schilderijen nagelaten van zandwegen, rivieren, meren en kanalen in de omgeving van Den Haag, Rotterdam, Delft, Dordrecht, Leiden, Gouda, Arnhem en Emmerik.

[bewerk] Biografie

Jan van Goyen werd geboren als zoon van een schoenmaker. Hij vertrok ergens tussen 1608 en 1615 naar Hoorn, nadat hij bij drie schilders in de leer was geweest en te kennen had gegeven geen glazenmaker te willen worden. Op zijn 19de vertrok Jan van Goyen naar Frankrijk, samen met zijn voormalige leermeester. Bij terugkomst studeerde hij bij Esaias van de Velde in Haarlem, die hem een nieuwe schilderstijl bijbracht. Het zijn niet meer de verschillende elementen, maar de totale indruk die de schilderijen van Van Goyen kenmerken. In 1618 werd hij opgenomen in het Leidse Sint-Lucasgilde. Daarnaast werd hij ingeschakeld als taxateur en werkte hij als kunsthandelaar.

Zijn eerste gesigneerde werk dateert uit 1620. Er zouden nog ongeveer duizend werken en 800 tekeningen volgen. In 1629 verkocht hij een huis aan Johannes Porcellis, een schilder van zeestukken. Tussen 1632 en 1634 vestigde hij zich in Den Haag. Van Goyen begon met het schilderen van zeegezichten, vaak gesitueerd aan het strand van Egmond aan Zee. In 1637 werd hij aangestoken door de Tulpenmanie. Blijkbaar had hij wat kapitaal verdiend, o.a. met het kopen en verkopen van een zestal huizen. (Een van zijn huizen aan de Dunne Bierkade verhuurde hij in 1649 aan Paulus Potter, zelf woonde Van Goyen daarnaast).

Jan Steen, eveneens katholiek, trouwde in 1649 met zijn dochter Grietje en schilderde de familie. Zijn leerling Gerard ter Borch tekende zijn portret, evenals Bartholomeus van der Helst. Nicolaes Berchem is een andere leerling.

Gezicht op de Haarlemmermeer

[bewerk] Stijl en werk

Jan van Goyen was gespecialiseerd in het schilderen van landschappen en riviergezichten, net als Jacob en Salomon van Ruysdael. Typerend voor zijn stijl is de afwisseling van donkere lichtere banen, in zijn latere werk op een complexe manier. Van Goyen schilderde niet realistisch, zoals op het schilderij van de Hooglandse kerk in Leiden aan een rivier. Jan van Goyen had een groot oog voor de details van alle dag. Menselijke bedrijvigheid bepalen het karakter van zijn schilderijen. De werken van Jan van Goyen behoren tot de Barok.

Tussen 1638 en 1653 schilderde hij een tiental schilderijen van de Valkhof in Nijmegen. Hij reisde ook naar Antwerpen en schilderde het Fort Lillo aan de Schelde. Van Goyen maakte aantekeningen en voorstudies in zijn schetsboek, aanvankelijk met pen, later met zwart krijt. Zijn latere werk is het meest voornaam, zoals het "Gezicht op de Kaag" en "Storm op het Haarlemmermeer". Na zijn overlijden is zijn boedel geveild om de schulden te delgen.

De Parijse kunsthandelaar Sedelmeyer wijdde in 1875 voor het eerst een tentoonstelling aan zijn werk. In 1903 werd in het Stedelijk Museum een tentoonstelling gehouden, georganiseerd door de firma Frederik Muller. De inleiding en catalogus waren het werk van de nog jonge Frits Lugt.

[bewerk] Bron

Waal, H. van der (z.j.) Jan van Goyen, met drieënvijftig afbeeldingen. Palet serie.
Wessem, J.N. van (1960) Jan van Goyen. Catalogus bij de tentoonstelling in Leiden en Arnhem.