Hindeloopers
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Het Hindeloopers (Hylpersk) is een Fries dialect, gesproken in het kleine stadje Hindeloopen in de gemeente Nijefurd. Het onderscheidt zich van alle andere Friese dialecten door een zeer conservatieve klankleer en woordenschat, die veel van het Oudfries bewaren.
Het Hindeloopers heeft de Friese breking niet doorgemaakt. Zo is ee niet in ie veranderd en oo niet in uo of "oe". De combinaties âld en âlt, elders in Friesland als ôt en ôt gerealiseerd, worden hier nog echt zo uitgesproken, dat wil zeggen met een heldere a en een l(aalt "oud", haalde "houden"). De "ou" uit Oudfries "olt" wordt nog als "oalt" bewaard, zoals in "hoalt" voor "hout". De Oudfriese lange a is niet zoals in het standaardfries tot "ea" geworden, maar een "ae" of "ai", wederom dichter bij het Oudfries, bijvoorbeeld "skaif" voor schoof (Fries "skeaf") en "baen" voor "boon" (Fries "bean"). Ook bewaart het dialect het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke zelfstandige naamwoorden. In de woordenschat heeft het dialect veel oude woorden bewaard, die thans zowel in het Nederlands als in het Fries in onbruik zijn geraakt. Een voorbeeld hiervan is "dòkke" voor pop, hetgeen wellicht ook Scandinavische invloed verraadt (vgl. Deens "dukke"), de vorm "sem" voor zelf (uit "selme" in het Oudfries), en "siie" voor "naaien" (vgl "to sew" in het Engels). Typische woorden en vormen: "naat" (niet), "yk" (ik), "jo" (zij, derde persoon enkelvoud), "jê" (zij, derde persoon meervoud), "het" (wat), "ronne" (lopen) etc. De meeste Friezen hebben moeite het dialect in gesproken vorm te volgen, door de zeer vele afwijkende vormen.
Het is nog niet duidelijk hoe het Fries van Hindeloopen, toch eertijds een havenplaats, zo lang zo ouderwets kon blijven, terwijl in het naburige Stavoren het Fries zelfs verdween ten gunste van het Stadsfries.
Tot ongeveer 1800 werd in Koudum een dialect gesproken dat zeer op het Hindeloopers leek. Een steekproef leert dat het Fries in Hindeloopen langzaam maar zeker naar het Standaardfries toegroeit door het grotere contact en de toegenomen immigratie.
Inhoud |
[bewerk] Voorbeeld
Het onderstaande citaat is afkomstig uit een gedicht van de Friese dichteres Tiny Mulder; de Hindelooperse vertaling is van een niet-achterhaalde auteur. Zowel het origineel als de vertaling werden in 2001 in een boekje gepubliceerd dat ter promotie van het Europees Jaar van de Talen diende.
[bewerk] Standaardfries
- Bitterswiet, bitterswiet
- Priuwt dit lytse leafdeliet
- Sil dyn ear it oait wel heine
- As de fine drippen 't reine
- (...)
[bewerk] Hindeloopers
- Bittersweet, bittersweet
- priuwt dizze likje minnesang
- sol dyn aer wol eenkear fange
- as de fyne droppen 't ryne
- (...)
