Henri Winkelman
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Henri Gerard Winkelman (Maastricht, 17 augustus 1876 - Soesterberg, 27 december 1952) was de Nederlandse opperbevelhebber ten tijde van de Duitse invasie in 1940.
Inhoud |
[bewerk] Voor 1939
Henri Gerard Winkelman werd geboren op 17 augustus 1876 in Maastricht. Na zijn HBS-opleiding ging hij naar Koninklijke Militaire Academie in Breda, met als doel om in Nederlands-Indië te dienen als officier. Tijdens zijn opleiding stelde hij zich doelstellend op en werd als cadet-korporaal geplaatst bij de Infanterie. Tijdens zijn studie was lid van verschillende cadettenverenigingen, waaronder een schiet- en muziekvereniging. Na een succesvolle studie werd hij in 1896 benoemd tot luitenant. Via de Hogere Krijgsschool in Den Haag doorliep hij zonder problemen officiersrangen bij de verschillende krijgsmachtonderdelen.
In 1902 trouwde hij met Arendin Jacomina Coert. Uit dit huwelijk zouden twee zoons en twee dochters voortkomen. Tussen 1909 – 1913 en 1917 – 1924 werd hij geplaatst bij de afdeling Generale Staf van het ministerie van Defensie. Hij werd in 1913 bevorderd tot kapitein. In 1923 behaalde hij de rang van majoor en in 1931 werd hij bevorderd tot generaal-majoor en commandant van de 4de divisie. In 1934 volgde bevordering tot luitenant-generaal. Hij verliet datzelfde jaar de militaire dienst na eervol ontslag te hebben gevraagd, omdat hij in de race voor de functie van chef-staf had verloren van generaal Reijnders. Als gepensioneerd opperofficier bleef Winkelman op verschillende manieren actief op het gebied van landsverdediging. Zo was hij actief in de Defensie Commissie Bezwaarschriften en was hij vanaf 1938 adviseur bij Philips.
[bewerk] Benoeming tot opperbevelhebber
Na toenemende internationale spanning besloot het Kabinet-De Geer II in afwezigheid van minister-president De Geer over te gaan tot algehele mobilisatie. Er ontstonden spanningen tussen minister van Defensie Dijxhoorn en generaal Reijnders, voornamelijk over het strategisch beleid. Generaal Reijnders en het kabinet konden het na meerdere pogingen niet eens worden over de strategie, waarop hij ontslagen werd. Na crisisberaad in het kabinet schoof voormalig minister van defensie Van Dijk Winkelman naar voren om de post te bekleden. Op een late avond in januari (datum onbekend) werd hij door het kabinet gevraagd of hij de post wilde vervullen. Na een dag bedenktijd deelde minister Dijxhoorn mee dat Winkelman de post aannam. Dezelfde dag werd hij officieel benoemd tot opperbevelhebber van Land- en Zeemacht en tegelijkertijd bevorderd tot generaal. Met vier zilveren sterren en de gekruiste maarschalksstaven op de kraag stapte generaal Winkelman op 6 februari 1940 het Algemeen Hoofdkwartier in Den Haag binnen.
[bewerk] De Duitse invasie
Toen op 10 mei 1940 de Duitse invasie plaatsvond, bleek dat de paraatheid van de Nederlandse krijgsmacht niet overal optimaal was. Winkelman was tijdens de nacht van de invasie niet aanwezig op het Algemeen Hoofdkwartier, maar sliep thuis in Wassenaar. Winkelman werd niet geïnformeerd tot vroeg in de ochtend. Hij vertrok onder gevaarlijke omstandigheden naar Den Haag. Tijdens deze rit vlogen er vele Duitse toestellen boven het hoofdkwartier en landden er Duitse parachutisten. Ondanks dit wist Winkelman op het hoofdkwartier aan het Lange Voorhout te komen.
Daar aangekomen deed hij een beroep op de bondgenoten en vooral op Frankrijk. Maar de hoogste prioriteit van de Nederlandse troepen kon het hoge opmarstempo van de Duitse luchtlandingstroepen niet tegenhouden, tot grote verrassing van Winkelman en zijn staf. De belangrijkste bruggen bij Dordrecht, Rotterdam en de Moerdijk waren al vrij snel in Duitse handen. Boven Den Haag waren ondertussen Duitse transporttoestellen neergeschoten waarbij de Nederlandse regering de aanvalsplannen tot haar beschikking kreeg. Uit deze plannen bleek al snel dat dit een politieke aanval was met als doel het gevangen nemen van de koningin, het kabinet en de legerleiding. Daarom besloot generaal Winkelman Den Haag geheel af te grendelen. Maar de Duitse opmars in het zuiden en bij de Grebbelinie ging in zo hoog tempo dat dit plan snel onmogelijk uit te voeren viel.
Op 13 mei droeg minister Steenberghe, uit naam van de koningin en het kabinet, het regeringsgezag over aan Winkelman, en verzocht hij de secretarissen-generaal zich naar de aanwijzingen van Winkelman te gedragen. Dezelfde dag week koningin Wilhelmina samen met het Nederlandse kabinet uit naar Londen.
Het bombardement op Rotterdam gaf voor Winkelman de doorslag dat de strijd zinloos was. Daarom tekende hij op 15 mei 1940 in een school in Rijsoord de capitulatie van Nederland. Bij deze gelegenheid schijnt hij te hebben gezegd: "Wij sluiten geen vrede, wij zetten de oorlog door" waarmee hij onder andere refereerde aan de naar Engeland uitgeweken militairen van de marine en luchtmacht. Ook viel Zeeland niet onder de capitulatie; de strijd in Zeeland duurde nog enkele dagen, waarna er ook capitulatie volgde.
[bewerk] De laatste jaren
Na het tekenen van de capitulatie wilde Winkelman niet meewerken met de Duitse bezetter en werd daarop, op 2 juli 1940, gevangen genomen. Hij verbleef tijdens de gehele oorlog in Duitse gevangenschap. Op 1 oktober 1945 werd hij eervol ontslagen uit de militaire dienst en onderscheiden met een koninklijke onderscheiding. Hij overleed op 27 december 1952 in Soesterberg. Na zijn dood werd hij geëerd met naamswijziging van de legerplaats in Nunspeet tot Generaal Winkelmankazerne. Die kazerne werd in 1996 gesloten, vervolgens werd 2007 de Legerplaats in Harskamp naar hem vernoemd. Daarnaast herbergt zijn woonplaats Soesterberg een straatnaam met zijn naam.
[bewerk] Trivia
- Aan het Lange Voorhout te Den Haag was zijn Algemeen Hoofdkwartier gevestigd. Ter herinnering hieraan is een bronzen plakette bevestigd.
- De overgave van Nederland is enkele uren vertraagd door het feit dat de Generaals baronnen van Voorst tot Voorst (broers) zich conform familie-traditie niet wilden overgeven en tot het bittere eind wilden doorvechten.
[bewerk] Literatuur
- Teo van Middelkoop, Generaal H. G. Winkelman. Standvastig strijder, 1876-1952 (2006 Zaltbommel)
