Hempel-Oppenheim-Schema

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Vertaalhulp gevraagd. Dit artikel bevat mogelijk fouten.
U kunt dit artikel verbeteren. Op de overlegpagina of de Vertaalpagina is mogelijk meer informatie te vinden.

Het Hempel-Oppenheim-Schema of ook Deductief-nomologisch Model of kort DN-Model wil de structuur van de wetenschappelijke verklaring – in tegenstelling tot het “alledaagse” gebruik van ‘verklaring’ – in beeld brengen. Het model is door Carl Gustav Hempel en Paul Oppenheim in Studies in the Logic of Explanation (1948) beschreven en is ook als HO-Schema bekend.

Inhoud

1 Definitie
2 Voorbeeld
3 Variant van het DN-model
4 Problematische gevallen van het DN-model
5 Literatuur
6 zie ook
7 Externe links

[bewerk] Definitie

Een deductief-nomologische verklaring van een casuspositie is een logisch correct argument, dat uit een algemeen geldige (wetenschappelijke) wet en een empirische waarneming (explanans) het 'te verklaren' (explanandum) concludeert. Kort: het ‘verklarende’ wordt uit het ‘verklaarde’ afgeleid.

Explanans:

L1, ..., Ln (tot lat. lex, wetten)

C1, ..., Cn (tot lat. conditio, randvoorwaarden)

- - - - - - - - - - - - (logische conclusie)
Explanandum

[bewerk] Explanans

Het “explanans” is “het verklarende” (van [Latijn]] explanatio - „uitlegging, verklaring, betekenis“). Het wordt samen gezet uit:

een algemeen geldige wetmatige uitspraak (natuurwet)
een voorwaarde waaraan voldaan is (ook randvoorwaarde) (in vorm van een gebeurtenis/een feit), het antecedent (de oorzaak)

[bewerk] Explanandum

Het explanandum is het “te verklarende”. Het is de gebeurtenis/de waarneming, die uitgelegd moet worden en is – bij een succesvolle uitleg – het resultaat van de conclusie uit de explanans.

[bewerk] Voorwaarden voor adequaatheid

Een potentiële verklaring/explicatie is gegeven, als additioneel aan de voorwaarden voor adequaatheid (dus noodzakelijke voorwarden) voldaan is:

de zinnen van de explanans en de zin van het explanandum moeten empirisch zijn
de explanans bevat tenminste één wetmatige zin.
het explanandum volgt logisch deductief uit de explanans.
de zin van het expanandum volgt niet al alleen uit de niet wetmatig zinnen van het explanans.
alle zinnen van de explanans zijn waar

Een ware verklaring ontstaat uit het toevoegen van de volgende voorwarde:

de wet moet waar zijn.

[bewerk] Voorbeeld

Het volgende voorbeeld komt van Karl Popper (L=wet, C=rand- of beginvoorwaarde):

Explanans:

(L) elke keer, als een draad met sterkte r met een gewicht van minstens K belast wordt scheurt hij.

(C1) dit is een draad met de sterkte r.

(C2) het aangehangen gewicht is minstens K.

Explanandum:

de draad scheurt.

[bewerk] Variant van het DN-model

ex-ante DN - motivering: Zijn de premissen van het DN-argument als eerste bekend, en wordt de conclusie daaruit achteraf afgeleid, dan spreekt men van een ex ante DN- motivering (of DN- voorspelling in epistische zin). Een argument van deze aard is een DN- voorspelling in temporale zin, als de oorzakelijke gebeurtenis zich temporaal voor de expanandum - gebeurtenis voordoet. Het is een retrodictie, als het eerst achteraf intreed.

voorbeeld: de afleiding van een toekomstige zonverduistering op basis van astronomische daten (en natuurkundige theorie) is een voorspelling. De afleiding van een in het verleden gebeurde meteoorinslag uit geologische vondsten is een retrodictie.

[bewerk] Problematische gevallen van het DN-model

asymmetrie. Het DN-model heeft geen beperkingen ten opzichte van de asymmetrieverhouding van explanans en expanandum.

Voorbeeld: de afleiding van al bekende hoogte van een toren door middel van zijn schaduwlengte is een ex-post DN-motivering, maar geen DN- verklaring, omdat de schaduwlengte niet de oorzaak van de torenhoogte is.

irrelevantie

(L) All males who take birth control pills regularly fail to get pregnant

(K) John Jones is a male who has been taking birth control pills regularly

(E) John Jones fails to get pregnant

(Wesley Salmon, 1971)

[bewerk] Literatuur

Hempel und Oppenheim, "Studies in the Logic of Explanation", Philosophy of Science 15 (1948), 135-75; reproduziert in Hempel, Aspects of Scientific Explantion.

[bewerk] zie ook

Wetenschapsfilosofie
Simulacrum verklaringsmodel

[bewerk] Externe links

Categorieën: Wikipedia:Vertalingen | Logica

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.