Enclos paroissial
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een enclos paroissial is de Bretonse benaming voor de christelijke godsdienstige ommuurde bouwwerken, zoals parochiekerken, kapels, kerkhoven, ossuariums (knekelhuizen), calvairs (stenen kruisen) met religieuze beelden, en vele andere kerkelijke uitbeeldingsrituelen en afbeeldingen.
Wat dolmen en menhirs zijn voor de Bretonse pre-historie, dat is het "enclos paroissial" voor het Bretagne van de Late Middeleeuwen en het begin van de Nieuwe tijd. Tegen het einde van de 14e eeuw begon de ong. 300 jaren durende bouwperiode, waarin de voor Bretagne-kenmerken: de klokkentorens en vooral de "enclos". Over de klokkentorens, waar de Bretons erg trots op zijn, wordt nog gesproken bij de beschrijvingen van de plaatsen Saint-Pol-de-Léon en Pleyben.
De "enclos paroissial" is de meest kenmerkende en meestal ook de de meest monumentale groep van gebouwen in de Bretonse steden en dorpen, vooral van Bass-Bretagne. Het is een ommuurd gebied, waarin het kerkhof (tegenwoordig bijna alleen nog maar in kleine dorpen), de parochiekerk, het knekelhuis en de calvarieberg liggen. Men zou dan ook de "enclos paroissial" het beste kunnen omschrijven als "het parochie-erf". Men betreedt het vooral via een triomfpoort, uitgebeeld met religieuze reliëfs. Deze heeft haar naam te danken aan het geloof, dat de overledene door in te gaan in het eeuwige leven, over de dood triomfeert. Daarom moet hij via een triomfpoort de drempel naar zijn laatste rustplaats overschrijden. Deze poorten, die altijd met de grootste artistieke zorgvuldigheid zijn gemaakt, hebben in sommige gevallen, zoals in Sizun en Berven, drie doorgangen, net als de grote Romeinse triomfbogen. Op het (voormalige) kerkhof staat de Calvaire, de Calvarieberg, het kunstwerk van een beeldhouwer, dat teruggaat op eenvoudige kruisen langs de weg, die van vóór de 10e eeuw dateren.
Hier in Bretagne zijn de calvairs en kruisen, ruwe stenen beeltenissen, waarvan sommige beeldtenissen, weggesleten zijn door weer en wind, in de loop van vele eeuwen. Aan het kruis van Christus werden meestal de kruisen van de twee moordenaars toegevoegd. Het hoger gemaakte Christuskruis werd voorzien van zijbalken, waarp Maria en Johannes, soms ook de hoofdman Longinus en andere personen stonden. Zo ontstond het figurenkruis.
In de 11e eeuw vluchtten achtervolgde dorpelingen of personen naar zulke eenvoudige stenen wegkruisen en calvairs. Daar werden ze ingesloten door roofridders die, zolang deze personen aan de kruisen stonden, niet mochten benaderen of molesteren. Ondanks hun duistere bedoelingen, respecteerden ze toch ietwat de religieuze aspecten, wilden ze niet volledig "in de ban" gezet worden door de Kerk. Deze doelloze ridders en soldaten kregen later de kans, om zich toch nuttig te maken tijdens de Eerste Kruistocht, vooral opgeroepen door Paus Urbanus II. Nu hadden deze 'individuelen' een 'doel' en een 'reden' om te gaan strijden.
De drie kruisen werden dan omgeven met figurengroepen, die passiescènes uitbeelden. De ontwikkeling van de calvaire eindigde ermee, dat het geheel op een hoge sokkel werd gezet. Het bovenste deel daarvan, bood dan weer plaats aan een fries waarop andere passiescènes stonden afgebeeld. Aan de kant van de sokkel staat vaak een altaar met het beeld van een heilige aan wie de calvair is gewijdt. Als de volmaakste calvairs gelden die van Guimiliau, Pleyben, Plougastel-Daoulas en Trovoën.
Bij de ringmuur staat het ossuarie, het knekelhuis, waarin de, wegens plaatsgebrek, weer opgegraven skeletten werden bewaard. Deze oorspronkelijke zeer eenvoudige gehouden knekelhuizen, werden vanaf ca. 1500 vaak uitgebouwd tot kapels met schitterende gevels. In de kapel werden de doden in de nacht voor hun bijzetting; opgebaard. Voor het bewaren van de skeletten diende voortaan nog slechts de zolder.
Eén van de meest indrukwekkende knekelhuizen is die van Saint-Thégonnec. De noordzijde van de enclos wordt ingenomen door de parochiekerk. Aan de zuidelijke ingang van de kerk is een parochievoorportaal, (poche) gebouwd. Deze voorportalen, die niet alleen aan kerken binnen een enclos zitten, dienden als ruimte, waar het kerkbestuur bijeen kwam. Bovendien werd daar bij de doop de kleine duiveluitdrijving uitgevoerd. De mooiste voorportalen zij te vinden in het Elorngebied, in het noordwesten van Basse-Bretagne, zoals in Landerneau en Saint-Thégonnec.
