Celloconcert (Dvořák)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Celloconcert
Componist	Antonin Dvořák
Soort compositie	celloconcert
Gecomponeerd voor	cello en orkest
Toonsoort	b mineur
Opusnummer	104
Gecomponeerd in	1894-1895
Oeuvre	Oeuvre van Antonin Dvořák
Portaal Klassieke muziek

Het Celloconcert in b mineur, opus 104 is het laatste soloconcert geschreven door de Tsjechische componist Antonin Dvořák. Hij schreef het werk in 1894 en 1895. Het werk droeg hij op aan bevriend cellist Hanuš Wihan.

Het celloconcert bestaat uit drie delen:

1. Allegro (b mineur → B majeur, ca. 14 minuten)
2. Adagio, ma non troppo (G majeur, ca. 11 minuten)
3. Finale: Allegro Moderato-andante-allegro vivo (b mineur → B majeur, ca. 11 minuten)

Het stuk heeft een totale duur van circa 36 minuten.

[bewerk] Geschiedenis

In 1865, - nog in het begin van Dvořáks muzikale carrière – begon Dvořák al eens aan een celloconcert; het Celloconcert in A majeur, B. 10. Dit stuk werd geschreven voor de cellist Ludevít Peer. Dvořák kende hem van een orkest waarin ze beiden speelden. Dvořák heeft de partituur met pianobegeleiding aan Peer gegeven om na te kijken, maar Dvořák heeft er verder nooit meer wat mee gedaan. De partituur werd teruggevonden in 1925.

De cellist Wihan vroeg zoals ook anderen hadden gedaan aan Dvořák een celloconcert. Dvořák heeft deze vraag een tijd lang afgeslagen onder met als “reden” dat “de cello weliswaar een fijn orkestinstrument is, maar totaal incapabel als instrument voor een soloconcert”. Volgens Josef Michl was Dvořák gek op het middenregister, maar “klaagde over de nasale klank in het hoge register van de cello, en de mompelende klank in het lage register”. Dit is bijna té triviaal voor woorden, omdat duidelijk mag zijn dat een cello bij hoge noten wat stoffiger gaat klinken omdat de snaarlengte erg kort wordt. Dvořák was misschien nog wel de meest verraste over zijn eigen keuze om een celloconcert te schrijven.

Dvořák schreef het concert te New York in zijn derde termijn als directeur van het Nationaal Conservatorium. In 1894 schreef een andere docent van het conservatorium, Victor Herbert zijn tweede celloconcert. Deze beleefde haar premiere in een serie van concerten. Dvořák bezocht ten minste twee uitvoeringen van dit werk en zó onder de indruk besloot hij tóch op Wihan’s verzoek in te gaan een celloconcert te schrijven.

[bewerk] Het concert

Het lange eerste deel, - geschreven in sonatevorm opent met een lange introductie van het orkest die thema’s aansnijdt welke later door de cellist over zullen worden genomen.

Het lyrische Adagio vertoont zowel een pastoraal als een problematisch karakter.

Een gevoel van nostalgie overheerst de finale welke in rondovorm is geschreven. Het stuk wordt meer en meer passioneler, totdat het slot aanbreekt welke een muzikale herinnering aan het eerste en tweede deel vormt. Dit bouwt zich op tot een jubelend motief in B majeur.

Wihan suggereerde een aantal veranderingen in de cellopartituur. De meest bekende is de cadenza aan het einde van het derde deel. Andere kleine wijzigingen zijn verschillende passages welke de moeilijkheidsgraad voor de cellopartij doen verminderen. Dvořák weigerde echter alle kleinere wijzigingen en zo ook de candenza. Dit was om persoonlijke redenen. Het derde deel was een eerbetoon aan zijn overleden schoonzuster Josefina Kaunitzová. Het droevige begin van de finale quoteert een favoriet lied van Josefina Kaunitzová.

Dvořák vriend en mentor Johannes Brahms prees het concert: "Waarom heb ik nooit een celloconcert als dit geschreven. Als ik dit alleen had geweten, had ik het allang veel eerder geschreven". Brahms schreef echter nooit een celloconcert (wél een dubbelconcert voor viool en cello).